Η ενασχόληση με τη φιλοσοφία συνδέεται με την εσώτατη ανάγκη του ανθρώπου για αυτοπροσδιορισμό και κατανόηση του κόσμου που τον περιβάλλει.
Σύμφωνα με τη θεωρία της γνωστικής ανάπτυξης του Jean Piaget (1933), τα περισσότερα παιδιά δεν είναι ικανά για φιλοσοφική σκέψη πριν από την ηλικία των 11 ή 12 ετών.
Αυτό συμβαίνει επειδή, όπως υποστηρίζει, πριν από αυτό το διάστημα, τα παιδιά δεν είναι ικανά να «σκέφτονται για τη σκέψη», δηλαδή δεν έχουν κατακτήσει το είδος της σκέψης σε μετα-επίπεδο που απαιτεί η φιλοσοφική αναζήτηση.
Ωστόσο, σύμφωνα με τη Stanford Encyclopedia of Philosophy, υπάρχει ένα σημαντικό δείγμα ψυχολογικής έρευνας που δείχνει ότι η προσέγγιση του Piaget υποτιμά σοβαρά τις γνωστικές ικανότητες των παιδιών.
Ο φιλόσοφος Gareth Matthews προχώρησε ένα βήμα παραπέρα και υποστήριξε εκτενώς ότι ο Piaget απέτυχε να δει τη φιλοσοφική σκέψη να εκδηλώνεται στα ίδια τα παιδιά.
Οι φιλοσοφικές ανησυχίες των μικρών παιδιών
Στο Philosophy and the Young Child , ο Matthews (1980) παρέχει μια σειρά από ευχάριστες απεικονίσεις του φιλοσοφικού μπερδέματος των πολύ μικρών παιδιών.
Για παράδειγμα:
Ο Tim (περίπου έξι ετών), ενώ ασχολούνταν με το γλείψιμο μιας κατσαρόλας, ρώτησε:
«Μπαμπά, πώς μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι δεν είναι όλα όνειρο;»
Ο Jordan (πέντε ετών), πηγαίνοντας για ύπνο στις οκτώ ένα βράδυ, ρώτησε:
«Αν πάω για ύπνο στις οκτώ και σηκωθώ στις επτά το πρωί, πώς μπορώ πραγματικά να ξέρω ότι ο μικρός δείκτης του ρολογιού έχει γυρίσει μόνο μια φορά ; Πρέπει να μείνω ξύπνιος για να το δω; Αν κοιτάξω μακριά έστω και για λίγο, ίσως το μικρό χέρι να γυρίσει δύο φορές».
Μια μέρα ο John Edgar, που είχε παρατηρήσει τα αεροπλάνα να απογειώνονται, να ανεβαίνουν και σταδιακά να χάνονται, πραγματοποίησε σε ηλικία τεσσάρων ετών το πρώτο του ταξίδι με αεροπλάνο. Όταν το αεροπλάνο σταμάτησε να ανεβαίνει και η ένδειξη της ζώνης ασφαλείας έσβησε, ο John Edgar γύρισε στον πατέρα του και είπε με έναν μάλλον ανακουφισμένος, αλλά συνάμα μπερδεμένος:
«Τα πράγματα δεν γίνονται μικρότερα εδώ πάνω».
Είναι τα παιδιά ικανά για συνεχή φιλοσοφική αναζήτηση;
Απαιτούνται, βέβαια, αποδείξεις ότι τα παιδιά είναι ικανά για διαρκή φιλοσοφική συζήτηση.
Ο Matthews (1984) παρέχει παραδείγματα και για αυτό.
Σε μια συνάντηση με μια ομάδα παιδιών 8–11 ετών, χρησιμοποίησε την ακόλουθη ιστορία ως έναυσμα για συζήτηση και προβληματισμό:
Ο Ian (έξι ετών) διαπίστωσε με λύπη του ότι τα τρία παιδιά των φίλων των γονιών του μονοπωλούσαν την τηλεόραση, εμποδίζοντάς τον να παρακολουθήσει το αγαπημένο του πρόγραμμα. «Μητέρα», ρώτησε απογοητευμένος, «γιατί είναι καλύτερο τρία παιδιά να είναι εγωιστές παρά ένα;» (Matthews 1984, 92–3)
Αυτό δημιούργησε ζωηρό ενδιαφέρον στα παιδιά, τα οποία σχολίασαν τη στάση των τριών παιδιών, την επιθυμία να βρουν μια λύση που θα ικανοποιούσε και τα τέσσερα παιδιά, τη σημασία του σεβασμού των δικαιωμάτων των ανθρώπων και πώς θα αισθανόταν κάποιος αν ήταν στη θέση του Ian.
Ο Matthews έθεσε στη συνέχεια μια διαφορετική προσέγγιση:
«Τι γίνεται με αυτό το επιχείρημα, ότι αν αφήσουμε τους τρεις επισκέπτες να ακολουθήσουν την τακτική τους, τρεις άνθρωποι θα είναι ευτυχισμένοι αντί για έναν ;»
Μια απάντηση ήταν ότι δεν θα ήταν δίκαιο τα τρία άτομα να πάρουν αυτό που θέλουν σε βάρος ενός τέταρτου. Αυτό πυροδότησε μια συζήτηση περί δικαιοσύνης που εστίασε σε συγκεκριμένες ανησυχίες σχετικά με τις σχετικές ηλικίες των παιδιών και το είδος των τηλεοπτικών προγραμμάτων που παρακολουθούσαν.
Χωρίς αμφιβολία, μέρος της εξήγησης της ικανότητας και της προθυμίας των παιδιών να συνεχίσουν μια εκτεταμένη συζήτηση για την περίσταση του Ian είναι ότι είχαν αντιμετωπίσει παρόμοιες προκλήσεις.
Παρόλα αυτά, επέδειξαν μια αρκετά περίπλοκη αντίληψη των εννοιολογικών και ηθικών ζητημάτων που αντιμετωπίζουν.
Ολοκληρώνοντας…
Τα παιδιά μπορεί να μην έχουν πάντοτε τη δυνατότητα να διατυπώνουν σύνθετους συλλογισμούς και -λόγω των περιορισμένων εμπειριών τους- να μην μπορούν να αναμετρηθούν με δύσκολα φιλοσοφικά ερωτήματα.
Ωστόσο, διαθέτουν τα βασικά γνωρίσματα ενός φιλοσόφου∙ ανεξάντλητη περιέργεια και ικανότητα να αντικρίζουν τον κόσμο μας με έκπληξη και θαυμασμό.
Μπορεί να σας ενδιαφέρουν: 4 μεγάλα συναισθήματα για να συζητήσουμε με μικρά παιδιά
Βίντεο: Ο κόσμος μέσα από τα παιδικά μάτια
Παιδιά και ψυχική υγεία: νικήστε τη γονεϊκή τελειομανία και αγκαλιάστε τις ατέλειές σας
Comments are closed.