Οι περισσότεροι γονείς και δάσκαλοι έχουν παρατηρήσει τα τελευταία χρόνια μια ανησυχητική αλλαγή: τα παιδιά δυσκολεύονται περισσότερο να συγκεντρωθούν, να ελέγξουν τη συμπεριφορά τους και να αναπτύξουν δεξιότητες κριτικής σκέψης.
Σήμερα, η νευροεπιστήμη επιβεβαιώνει αυτό που υποψιαζόμασταν: η υπερβολική έκθεση σε ψηφιακά περιβάλλοντα αλλάζει τον τρόπο που αναπτύσσεται ο εγκέφαλος των παιδιών.
Όταν λείπουν οι πραγματικές εμπειρίες
Ο εγκέφαλος των παιδιών χρειάζεται πολυσύνθετα ερεθίσματα για να αναπτύξει πλήρως τις εκτελεστικές λειτουργίες, δηλαδή την ικανότητα για συγκέντρωση, μνήμη εργασίας, λήψη αποφάσεων και αυτορρύθμιση.
Όταν τα παιδιά περνούν περισσότερο χρόνο σε δισδιάστατα ψηφιακά περιβάλλοντα παρά παίζοντας, εξερευνώντας ή αλληλεπιδρώντας με τον πραγματικό κόσμο, οι συνδέσεις στον προμετωπιαίο λοβό δεν αναπτύσσονται τόσο πλούσια όσο θα έπρεπε.
Αυτό δεν αφορά μόνο παιδιά με διάγνωση ΔΕΠΥ ή άλλες νευροαναπτυξιακές διαταραχές· ακόμα και «τυπικά» παιδιά παρουσιάζουν παρόμοιες λειτουργικές αλλαγές στον εγκέφαλο, αν στερούνται πραγματικών εμπειριών.
Αλλαγές από πολύ νωρίς
Μαγνητικές τομογραφίες (MRI) έχουν δείξει μεταβολές στη φαιά ουσία παιδιών ηλικίας μόλις 3-5 ετών που καταναλώνουν πολλές ώρες ψηφιακού περιεχομένου.
Οι αλλαγές αυτές εντοπίζονται σε περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη γλώσσα, την ανάγνωση, την ενσυναίσθηση και άλλες ανώτερες γνωστικές λειτουργίες.
Αν η τάση συνεχιστεί, οι συνέπειες μπορεί να είναι πιο έντονες στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή.
Η μνήμη εργασίας σε πτώση
Ένα αντικειμενικό μέτρο είναι τα αποτελέσματα του WAIS (Wechsler Adult Intelligence Scale), του πλέον χρησιμοποιούμενου τεστ γνωστικών ικανοτήτων.
Στη δεκαετία του ’80, το φυσιολογικό σκορ μνήμης εργασίας για εφήβους 18-19 ετών ήταν 14. Στην τελευταία έκδοση του WAIS (2024) το σκορ αυτό έχει πέσει στο 12.
Η μείωση μπορεί να φαίνεται μικρή, αλλά αποτελεί σαφή ένδειξη υποχώρησης σε έναν κρίσιμο τομέα της νοητικής λειτουργίας και οι ειδικοί φοβούνται ότι η πτώση θα συνεχιστεί.
Η λύση: Παρέμβαση από νωρίς
Δεν μπορούμε να περιμένουμε να διορθώσουμε την κατάσταση όταν τα παιδιά ενηλικιωθούν. Η ενίσχυση των εκτελεστικών λειτουργιών πρέπει να ξεκινά από το σχολείο και το σπίτι:
- Παιχνίδι στον πραγματικό κόσμο: κατασκευές, φυσική δραστηριότητα, δημιουργικές δραστηριότητες.
- Κοινωνικές αλληλεπιδράσεις: συζητήσεις, ομαδικά παιχνίδια, συνεργατικά projects.
- Περιορισμός οθονών: σταδιακός έλεγχος χρόνου και ποιοτικό ψηφιακό περιεχόμενο.
Με αυτά τα βήματα μπορούμε να ξαναβάλουμε τα παιδιά σε πορεία υγιούς ανάπτυξης, ώστε να έχουν τα γνωστικά εργαλεία που χρειάζονται για το μέλλον.
Ίσως σε ενδιαφ΄έρουν κι αυτά:
Έχει θετική επίδραση στα παιδιά μας ο χρόνος στις οθόνες;
Αυτό που χρειάζονται τα παιδιά περισσότερο από τους γονείς τους δεν είναι η αγάπη
«Απεκπαιδεύω» τα παιδιά μου: Aποφασίζουν τι θέλουν να μάθουν και δεν τους διδάσκουμε τίποτα
Comments are closed.