Καθολικό σύμβολο της ζωής είναι αναντίλεκτα ο δρόμος. Οι περισσότεροι από εμάς, εάν ίσως μας ζητηθεί να περιγράψουμε τη ζωή μας με υλικά της φαντασίας, είναι πολύ πιθανό να κάνουμε μνεία στην προσωπική μας διαδρομή, στην πορεία μας, στα εμπόδια που συναντήσαμε -σαν άλλοι ταξιδευτές- στο δύσβατο μονοπάτι του βίου μας.
Ποια είναι, όμως, η σημασία και η προέλευση των λέξεων που είθισται να χρησιμοποιούμε αναφερόμενοι στην πορεία της ζωής μας;
Η ατραπός
Η λέξη ἀτραπός δηλώνει το στενό πέρασμα, το μονοπάτι. Στα αρχαία ελληνικά σήμαινε, επίσης, την πορεία ή την κατεύθυνση στη ζωή, τον τρόπο ζωής, ενώ η φράση «μύρμηκος ἀτραπός» χρησιμοποιούταν αναφορικά με το ανεβοκατεβάσματα της φωνής από κιθαριστή ή τραγουδιστή.
Προέρχεται από το α- (αθροιστικό) + (θ.) τραπ- (συνεσταλμένη βαθμίδα της ρίζας trep- «πατώ, τρέχω με μικρά βήματα, ποδοκροτώ) του ρ. τραπέω «πατώ, καταπατώ».
Τη λέξη αυτή χρησιμοποίησε ο Ηρόδοτος προκειμένου να δηλώσει το μονοπάτι από το οποίο οι Πέρσες περικύκλωσαν τις Θερμοπύλες. Πρόκειται για την Ανοπαία ατραπό.
Στη νέα ελληνική, ο όρος αυτός έχει παραιτηθεί από τις όποιες αξιώσεις σχετικά με την περιγραφή του γήινου και του πεζού.
Κατά κύριο λόγο αναφέρεται στις διαδρομές του νου και της ψυχής, στο μονοπάτι που ανεπαίσθητα χαράζουμε με τις επιλογές μας στο χάρτη της ζωής.
Ο κέλευθος
Η λέξη κέλευθος στα αρχαία ελληνικά δηλώνει και αυτή το δρόμο, την οδό. Επιπρόσθετα, συνδέεται με την πορεία, την οδοιπορία, το ταξίδι σε στεριά ή θάλασσα και ενίοτε σημαίνει το βάδισμα.
Τέλος, χρησιμοποιείται και μεταφορικά, για να δηλώσει τον τρόπο ζωής:
«βίου κέλευθον ἄθεον, ἄδικον» (Ευρ.)
Η λ. συνδέεται πιθ. με το κελεύω, αν και υπάρχει σημασιολογική διαφορά. Εμφανίζει επίθημα -θος, το οποίο μπορεί να ερμηνευθεί αν . θεωρηθεί προϊόν συμφυρμού του κελεύω με θ. ελευθ- (του ελεύσομαι). Σύμφωνα με μια άλλη ετυμολογική προσέγγιση, υπάρχει συσχετισμός με το ρήμα κέλλω (= σπρώχνω μπροστά)
Στα νέα ελληνικά, η συγκεκριμένη λέξη απαντά σπάνια , αλλά τη συναντάμε σε επωνυμίες οργανισμών ή επιχειρήσεων των οποίων το έργο έχει πνευματικό χαρακτήρα.
Ωστόσο, σε κείμενα με επίσημο ύφος, συχνά βρίσκουμε τον όρο ρηξικέλευθος, που προέρχεται από το ρήμα ῥήγνυμι (=σπάω) + κέλευθος «οδός, δρόμος».
Η λέξη αυτή χρησιμοποιείται για κάποιον που δεν ακολουθεί την πεπατημένη οδό, αλλά χαράζει νέες διαδρομές.
Αναφέρεται στο καινοτόμο, τον προοδευτικό, που δεν έχει ανάγκη τα βήματα των άλλων, για να βρει το δικό του δρόμο στη ζωή.
Το μονοπάτι
Η λέξη μονοπάτι είναι ίσως σε όλους μας η πιο οικεία.
Κινείται ανεμπόδιστα ανάμεσα στο χώρο του ορατού και του φανταστικού.
Άλλοτε περιγράφει την πραγματικότητα και άλλοτε γίνεται σύμβολο της προσωπικής μας ερμηνείας για τη ζωή.
Ως όρος δηλώνει το στενό και δύσβατο δρομάκι στο ύπαιθρο ή σε ορεινή περιοχή, σχηματισμένο από τη συχνή διάβαση, στο οποίο μπορεί να βαδίζει ένας μόνο άνθρωπος ή ένα ζώο. [ΕΤΥΜΟΛ. < μον(ο)- + -πάτι(ον) < πατῶ (πρβλ. σκαλοπάτι)].
Όταν τη χρησιμοποιούμε με διάθεση στοχαστική, ενδεχομένως προδίδουμε την εσωτερικευμένη πεποίθησή μας πως -παρά την επιθυμία μας για συμπόρευση- η ζωή παραμένει δρόμος μοναχικός…
Ανδριάνα Γ. Ρ.
Μπορεί να σας ενδιαφέρουν: Μια γλώσσα που λάτρεψε το φως
Η ετυμολογία της λέξης “αγάπη” δεν είναι αυτή που πιστεύουμε
Ας γνωρίσουμε το σπουδαίο έργο της Temple Grandin
Comments are closed.