Τα Χρυσά Έπη των Πυθαγορείων

Ο Πυθαγόρας o Σάμιος (περ. 571 έως περ. 497 π.Χ.) ήταν ένας Έλληνας φιλόσοφος του οποίου οι διδασκαλίες τόνιζαν την αθανασία της ψυχής, την ενάρετη ανθρώπινη συμπεριφορά απέναντι σε όλα τα έμβια όντα και την πρόσληψη των αριθμών ως εκφράσεις της ουσίας των όντων, καθώς τα μαθηματικά όχι μόνο ελευθερώνουν το μυαλό, αλλά επιτρέπουν και την αντικειμενική κατανόηση της πραγματικότητας.

Στη σύγχρονη εποχή είναι περισσότερο γνωστός για το Πυθαγόρειο Θεώρημα.

Πληροφορίες αναφορικά με το βίο του Πυθαγόρα αντλούμε από μεταγενέστερους συγγραφείς που μελέτησαν αποσπάσματα της ζωής του καταγεγραμμένα από συγχρόνους και μαθητές του.

Έλαβε υψηλού επιπέδου μόρφωση, καθώς ο πατέρας του, ο Μνήσαρχος, ήταν πλούσιος έμπορος. Μπορεί να σπούδασε στη Βαβυλώνα και στην Αίγυπτο και ενδεχομένως να είχε τους καλύτερους Έλληνες δασκάλους της εποχής.

H διδασκαλία του Πυθαγόρα και τα Χρυσά Έπη

Ο Πυθαγόρας δεν προέβη στη γραπτή αποτύπωση των θεωριών του.

Μέσω της προφορικής διδασκαλίας και του παραδείγματός του μετέφερε στους μαθητές του το απόσταγμα της διανοητικής του προσπάθειας.

Μετά το θάνατό του, βέβαια, άρχισαν οι μαθητές του να εκδίδουν έργα σχετικά με τις βασικές θέσεις της Πυθαγορείου Σχολής.

Έτσι, ολόκληρη η διδασκαλία του φιλοσόφου διατηρήθηκε ζωντανή για αιώνες.

Τα Χρυσά Έπη είναι ένα ποίημα 71 στίχων σε δακτυλικό εξάμετρο, το οποίο κατά πάσα πιθανότητα δε συντέθηκε από τον Πυθαγόρα, αλλά απηχεί τις ηθικές και πνευματικές αρχές του Πυθαγορισμού.

Συγκεκριμένα, εμπεριέχει ηθικά παραγγέλματα που βοηθούν τον άνθρωπο να ζει με μέτρο, προσεγγίζοντας παράλληλα τη θεϊκή του φύση.

Ακολουθούν ορισμένα αποσπάσματα:

Αυτά μεν, έτσι να τα ξέρεις, να κυριαρχείς δε συνήθισε στα παρακάτω:
Στο στομάχι μεν πρώτιστα και στον ύπνο και στη λαγνεία
και στο θυμό. Μην πράξεις δε κάτι αισχρό ποτέ ούτε με άλλον
ούτε μόνος σου. Απ’ όλους δε περισσότερο να ντρέπεσαι τον εαυτό σου. (στίχοι 9-12)

Να μην κάνεις τίποτε, από ‘κείνα που δεν γνωρίζεις, αλλά να διδάσκεσαι όσα
υπολείπεσαι και ευχάριστη ζωή με αυτόν τον τρόπο θα περάσεις. (στίχοι 30-31)

Ούτε, την υγεία για το σώμα σου να αμελείς πρέπει,
αλλά, και ποτό με μέτρο και φαγητό και γυμναστική
να κάνεις, ως μέτρο δε λέω εκείνο, το οποίο δεν θα σε στεναχωρήσει.

Συνήθιζε δε, να έχεις δίαιτα [διατροφή] καθαρή και λιτή
και φυλάξου κάνοντας αυτά, από όσα φθόνο επισύρουν,
μη δαπανώντας άκαιρα όποια από τα καλά, όπως οι αδαείς,
ούτε να στερείσαι, γιατί το μέτρο σε όλα, είναι το άριστο [το καλύτερο].
Να κάνεις δε, αυτά τα οποία δεν θα σε βλάψουν, να σκέπτεσαι δε πριν πράξεις. (στίχοι 32-39)

Ούτε δε ύπνο απαλό στα μάτια σου να επιτρέπεις,
πριν τις ημερήσιες πράξεις τρεις φορές εξετάσεις:
«Πού ξέφυγα; Τι δε έκανα; Τι από όσα μου έπρεπαν δεν έκανα;»
αρχίζοντας δε από το πρώτο να επεκτείνεσαι και στα μετέπειτα,
για τα δειλά μεν που έπραξες να επιπλήττεσαι, για τα χρηστά να ευχαριστιέσαι (στίχοι 40-44) (Απόδοση στη νεοελληνική: Γιώργος Αθηναίος)