Αγκαλιάζοντας τη σκοτεινή πλευρά της ζωής

Μπορούν οι αντιξοότητες και οι αρνητικές καταστάσεις να μας βοηθήσουν να ανθίσουμε;

Σεισμοί, χρεοκοπίες, απογοητεύσεις, πανδημίες, ανατροπές…

Κανείς από εμάς δεν είναι αθάνατος και κανείς από εμάς δεν μπορεί να ζήσει απρόσβλητος από αρνητικά γεγονότα και συναισθήματα.

Σε έναν κόσμο, που ευνοεί την άνεση, την ευκολία και την απόλυτη ευχαρίστηση, η ιδέα ότι οι άνθρωποι στην πραγματικότητα φθείρονται χωρίς προκλήσεις και αντιξοότητες μοιάζει παρανοϊκή.

Κι όμως, η ηδονική επιδίωξη της ευτυχίας , που χαρακτηρίζεται από τη μεγιστοποίηση των θετικών συναισθημάτων και την ελαχιστοποίηση των αρνητικών, είναι επιζήμια για τους περισσότερους από εμάς.

Όσο κι αν μας ξενίζει αυτό, το να αγκαλιάζουμε τις προκλήσεις της ζωής μας μπορεί τελικά να μας ωφελήσει.

Εάν ο στόχος μας είναι να ζήσουμε πλήρεις ζωές, η αποδοχή της αρνητικής πλευράς της καθημερινότητάς είναι επιβεβλημένη.

Κατάλληλη αρνητικότητα

Η κατάλληλη αρνητικότητα θεωρείται βασικό συστατικό μιας ζωής που αξίζει να ζεις.

Βέβαια, υπάρχει μία σημαντική διάκριση ανάμεσα στα αρνητικά συναισθήματα που πρέπει να λάβουμε υπόψη μας.

Από τη μία, είναι τα συναισθήματα που χρειάζεται να αποδεχτούμε και να δουλέψουμε πάνω σε αυτά (θυμός , σύγκρουση και ενοχή ) κι από την άλλη είναι κι εκείνα που δε θα πρέπει να εστιάζουμε (ντροπή, αηδία και περιφρόνηση).

“Η κατάλληλη αρνητικότητα μας γειώνει σε μια πραγματικότητα γεμάτη βαρύτητα, σε ένα υγιές αντίβαρο, σε μια θετική και γεμάτη ευφορία στάση ζωής που μας καθιστά έτοιμους να ανθίσουμε.” Fredrickson (2009)

Μια συνετή εφαρμογή της απαισιοδοξίας μας δίνει τη δυνατότητα, λοιπόν, να εκτιμήσουμε περισσότερο την πραγματικότητα, σε αντίθεση με τις αταλάντευτες στιγμές αισιοδοξίας που μπορούν να τη διαστρεβλώσουν.

Η υπόθεση της αντιξοότητας

Το 2006 ο Jonathan Haidt εισήγαγε την υπόθεση της αντιξοότητας , σύμφωνα με την οποία φτάνουμε στα κορυφαία επίπεδα εκπλήρωσης και ανάπτυξής μας χάρη στις αναποδιές, τις αποτυχίες και τα τραύματα της ζωής.

Ένα πλεονέκτημα της αντιξοότητας είναι ότι μας βοηθά να ξεκαθαρίζουμε τις προτεραιότητές μας και να ζούμε στο παρόν.

Οι στόχοι μας συχνά μπορεί να αλλάξουν στον απόηχο ενός τραύματος, και διάφορες παγίδες ευτυχίας, όπως χρήματα, εμφάνιση, κατανάλωση, να αποκτήσουν υποδεέστερη αξία.

Στιγμές κρίσης έχουν τη δύναμη να τελειοποιούν τα δυνατά σημεία του χαρακτήρα μας, καθώς καλούμαστε να υπερβούμε διάφορες προκλήσεις.

Ο ολιστικός ορισμός της θετικής ψυχολογίας

Η καλή ζωή περιλαμβάνει γλυκόπικρες στιγμές, βάσανα και τύψεις, έχει, δηλαδή, και φωτεινές και σκοτεινές πλευρές.

Η ουσιαστική κατανόηση της αμφίρροπης σχέσης των δύο αυτών πλευρών μας βοηθά, παράλληλα, να συνειδητοποιήσουμε τη λεπτή ισορροπία που υπάρχει ανάμεσα στην ευτυχία και τον πόνο.

Κατά συνέπεια, μας ωθεί να αναζητήσουμε την ευτυχία και το νόημα της ζωής έχοντας ρεαλιστικές προσδοκίες κι αποδεχόμενοι τις καλές, τις κακές κι όλες τις ενδιάμεσες ημέρες.

Το νόημα και το κίνητρο πίσω από το memento mori (υπενθύμιση της θνητότητας)

Όπως φαίνεται από τα παραπάνω η ευημερία επιτυγχάνεται εν μέρει εξαιτίας της οδυνηρής αντίθεσης που υπάρχει μεταξύ των των προβλημάτων, των αποτυχιών, ακόμη και των τραυμάτων που συναντάμε στη ζωή.

Δε χρειάζεται, ωστόσο, να βιώνουμε στο έπακρον την απόγνωση κι άλλα δυσάρεστα συναισθήματα για να αποκτήσουμε πρόσβαση στην καλοζωία, η υιοθέτηση της προοπτικής ότι οι αντιξοότητες απαιτούνται για μια πλήρη και πλούσια ζωή με νόημα, μπορεί να μας παρακινήσει.

Ακόμα και η σκέψη του θανάτου μπορεί να μας επιτρέψει να βιώσουμε με περισσότερη συνείδηση τη ζωή μας, καθώς μας βοηθά να συντονιστούμε με την σκοτεινή πλευρά της.

Η πρακτική του memento mori -το να θυμόμαστε, δηλαδή, ότι θα πεθάνουμε- είναι απαραίτητη προκειμένου να αντιμετωπίσουμε με λιγότερη θλίψη τα άγχη που σχετίζονται με τον θάνατο και το πένθος .

Ένα υπαρξιακό παράδοξο γεννιέται από την επίγνωσή μας για τη θνητότητα.

“Θέλουμε να ζούμε με ασφάλεια και να αποφεύγουμε τους κινδύνους, ενώ ταυτόχρονα διεκδικούμε περισσότερα από όσα έχει να προσφέρει η ζωή”, Reivich & Shatte, (2003).

Εφόσον αντιμετωπίσουμε την ιδέα του θανάτου κι αφού αποδεχτούμε ότι η στεναχώρια αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ύπαρξής μας, μπορούμε να ζήσουμε με περισσότερο νόημα και ζωντάνια, αλλά και να εργαστούμε για τον ευρύτερο σκοπό της ζωής μας.

Οι άνθρωποι στην πραγματικότητα φθείρονται χωρίς προκλήσεις και αντιξοότητες.

Οι αποτυχίες και τα τραύματα βοηθούν ώστε να φτάσουμε στο μέγιστο επίπεδο ολοκλήρωσης και ανάπτυξής μας.