Οι Μεταμορφώσεις ή Ο Χρυσός γάιδαρος (λατινικά: Asinus aureus) είναι μυθιστόρημα του Απουλήιου που γράφτηκε τον 2ο αιώνα μ.Χ..
Το συγκεκριμένο έργο είναι διανθισμένο με ένθετες ιστορίες. Η πιο γνωστή είναι αναμφίβολα η ιστορία του Έρωτα και της Ψυχής, που συνεχίζει μέχρι και σήμερα να συγκινεί και να γοητεύει χιλιάδες αναγνωστών.
Η ιστορία του Έρωτα και της Ψυχής
Η Ψυχή ήταν η μικρότερη και η ομορφότερη κόρη ενός βασιλικού ζεύγους. Οι δύο αδελφές της ήταν ικανοποιημένες με όσα τους έλεγαν. Η Ψυχή, όμως, ήθελε πάντα να να γνωρίζει περισσότερα.
Ήταν τόσο όμορφη που οι άντρες την αποκαλούσαν «νέα Αφροδίτη», αλλά κανένας άντρας δεν τολμούσε…να παντρευτεί μια θεά. Έτσι, ενώ οι δύο μεγαλύτερες αδελφές βρήκαν συζύγους και έφυγαν για να να ζήσουν στα δικά τους σπίτια, η Ψυχή έμεινε μόνη στο πατρικό της.
Η εκδίκηση της Αφροδίτης
Οι άνθρωποι σε όλη τη χώρα λατρεύουν την ομορφιά της τόσο βαθιά που ξεχνούν τη θεά Αφροδίτη κι έτσι η ίδια σχεδιάζει να καταστρέψει την Ψυχή. Δίνει εντολή στον γιο της, Έρωτα, να πληγώσει το κορίτσι με ένα βέλος και να την κάνει να ερωτευτεί τον πιο βδελυρό και αποκρουστικό άνδρα.
Ο Έρως βρίσκει την Ψυχή να κοιμάται. Η ομορφιά της τον κάνει να αισθανθεί λύπη, αλλά, υπακούοντας την εντολή της μητέρας του, χύνει πικρό νερό στα χείλη της και την αγγίζει με ένα από τα βέλη του.
Η Ψυχή νιώθει τον πόνο και ανοίγει τα μάτια της.
Δεν μπορεί να δει τον Έρωτα, αλλά καθώς εκείνος κοιτάζει στα μάτια της, αρχίζει να τρέμει το χέρι του… και κατά τύχη αυτοτραυματίζεται.
Ο χρησμός
Ο πατέρας της Ψυχής ζητά χρησμό από το μαντείο.
Το μαντείο απαντά με λόγια δυσοίωνα:
“Ντύστε την κόρη σας για την κηδεία της. Ποτέ δεν θα παντρευτεί θνητό άντρα παρά θα είναι η νύφη ενός πλάσματος με φτερά που φοβούνται ακόμα και οι θεοί.
Πήγαινε την Ψυχή …στην πέτρινη κορυφή του βουνού που υψώνεται πάνω από την πόλη σας, και αφήστε την εκεί μόνη της να να συναντήσει τη μοίρα της.”
Η Ψυχή ακολουθεί γενναία τις οδηγίες και αποκοιμιέται στο λόφο. Όταν ξυπνά, ανακαλύπτει μια εκπληκτική έπαυλη.
Μπαίνοντας μέσα, χαλαρώνει και απολαμβάνει καλό φαγητό και πολυτελή περιποίηση. Το βράδυ, στο σκοτάδι, γνωρίζει και ερωτεύεται τον άντρα της.
Η Ψυχή υποκύπτει στον πειρασμό
Ζει ευτυχισμένη μαζί του, χωρίς όμως να βλέπει το πρόσωπό του, μέχρι που μια μέρα της λέει ότι οι αδερφές της κλαίνε για εκείνη. Εκλιπαρεί να τις δει, αλλά ο άντρας της απαντά ότι δεν θα ήταν φρόνιμο να το κάνει.
Η Ψυχή επιμένει να την επισκεφτούν και όταν το κάνουν, ζηλεύουν εξαιρετικά την όμορφη έπαυλη της Ψυχής.
Συμπεραίνουν ότι η Ψυχή δεν έχει δει ποτέ τον άντρα της και την πείθουν πως πρέπει να του ρίξει μια ματιά κρυφά. Η Ψυχή ανάβει μια λάμπα ένα βράδυ, για να δει το σύζυγό της.
Όταν βλέπει τον όμορφο Έρωτα να κοιμάται στο κρεβάτι της, κλαίει για την έλλειψη πίστης της.
Ο Έρως ξυπνά και την εγκαταλείπει, γιατί η αγάπη δεν μπορεί να ζήσει εκεί που δεν υπάρχει εμπιστοσύνη.
Η Ψυχή, εν τω μεταξύ, ταξιδεύει σε όλη τη γη για να βρει τον Έρωτα. Αποφασίζει, μάλιστα, να πάει η ίδια στην Αφροδίτη παρακαλώντας για συγχώρεση.
Η Αφροδίτη την υποβάλλει σε δύσκολες δοκιμασίες, για να κάμψει το ηθικό της.
Οι δοκιμασίες
Αρχικά, η Αφροδίτη της δείχνει ένα σωρό με σπόρους και της λέει ότι πρέπει να τους ταξινομήσει όλους σε μια νύχτα αν θέλει να δει ξανά τον Έρωτα. Αυτό το έργο είναι αδύνατο για ένα άτομο μόνο, αλλά τα μυρμήγκια λυπούνται την Ψυχή και ταξινομούν τους σπόρους για αυτήν.
Σοκαρισμένη, η Αφροδίτη τότε διατάζει την Ψυχή να κοιμηθεί στο κρύο έδαφος και να φάει μόνο ένα κομμάτι ψωμί για δείπνο. Αλλά η Ψυχή καταφέρνει να επιβιώσει.
Στη συνέχεια, η Αφροδίτη την διατάζει να ανακτήσει ένα χρυσόμαλλο δέρας από το ποτάμι. Ένα καλάμι της μιλάει και της προτείνει να μαζέψει τα χρυσά κομμάτια του μαλλιού από την αγκαθωτή βάτο που έχουν πιαστεί Η Ψυχή ακολουθεί αυτές τις οδηγίες και ολοκληρώνει με επιτυχία και αυτήν τη δοκιμασία.
Η έκπληκτη θεά διατάζει τώρα την Ψυχή να γεμίσει ένα φλασκί από τις εκβολές της Στύγας. Όταν η Ψυχή φτάνει στην αρχή του ποταμού, συνειδητοποιεί ότι αυτό το έργο φαίνεται αδύνατο, επειδή οι βράχοι είναι πολύ επικίνδυνοι. Αυτή τη φορά, ένας αετός τη βοηθά και γεμίζει τη φιάλη.
Τέλος, η Αφροδίτη προκαλεί την Ψυχή να πάει στον Κάτω Κόσμο και να βάλει λίγη από την ομορφιά της Περσεφόνης σε ένα κουτί. Ως εκ θαύματος, η Ψυχή τα καταφέρνει.
Καθώς πηγαίνει να δώσει το κουτί στην Αφροδίτη, περίεργη, ανοίγει το κουτί και αμέσως αποκοιμιέται.
Εν τω μεταξύ, ο Έρως αναζητά την Ψυχή και τη βρίσκει να κοιμάται. Την ξυπνάει, βάζει το ξόρκι ύπνου πίσω στο κουτί και την πηγαίνει στον Δία για να του ζητήσει να της χαρίσει την αθανασία.
Ο Δίας ικανοποιεί το αίτημα και κάνει την Ψυχή αθάνατη θεά. Η Αφροδίτη τώρα υποστηρίζει το γάμο, επειδή ο γιος της έχει παντρευτεί μια θεά – και επειδή η Ψυχή δεν θα αποσπά πλέον την προσοχή των ανδρών στη γη από την Αφροδίτη.
Το αίσιο τέλος δείχνει ότι όταν η αγάπη είναι αγνή, όλοι οι πόνοι, οι λύπες και οι προκλήσεις θα ευθυγραμμιστούν για να διασφαλιστεί ότι η αγάπη θα νικήσει.
Μια διαφορετική πρόσληψη του μύθου
Η ιστορία του Έρωτα και της Ψυχής φαίνεται να έχει κάποια βαθύτερη σημασία: τελικά, πρόκειται για την ψυχή (Ψυχή) που ενώνεται με την αγάπη (Έρωτας), αλλά μόνο με την προϋπόθεση ότι η ψυχή δεν βλέπει την αγάπη πρόσωπο με πρόσωπο.
Η ιστορία των δύο εραστών ξεκινά με την επιθυμία. Η ένωσή τους έχει ερωτικό χαρακτήρα και λαμβάνει χώρα στο σκοτάδι, σε πλήρη άγνοια: η ψυχή δεν ξέρει με ποιον ενώνεται κάθε βράδυ και οδηγούμενη από περιέργεια, δεν εμπιστεύεται πλέον την παρουσία που της προσφέρει όλα όσα επιθυμεί. Θέλει να μάθει.
Είναι όμως ο φόβος που κινεί τις πράξεις της ψυχής ή η αναζήτηση της γνώσης;
Η περιέργεια θα κάνει τον θείο έρωτα να φύγει μακριά από την ψυχή. Αυτός είναι ο λόγος που η ψυχή ξεκινά ένα ταξίδι γεμάτο προκλήσεις και αντιξοότητες: η πρόθεση είναι να επιτευχθεί η μεταμόρφωση που οδηγεί τον άνθρωπο από την ζωώδη επιθυμία στη θεία συνείδηση.
Πώς; Μέσα από τις πιο δύσκολες δοκιμασίες.
Η πρώτη δοκιμασία συνίσταται στη διαίρεση σπόρων διαφορετικού μεγέθους σε σωρούς που θα είναι όλοι ίσοι. Το συμβολικό νόημα μας επαναφέρει στην επεξεργασία των αντικρουόμενων ή ασαφών συναισθημάτων και συγκινήσεων.
Κατά τη διάρκεια της δεύτερης δοκιμασίας, η Ψυχή μαζεύει το χρυσό μαλλί που είναι μπλεγμένο στα βάτα.
Ο Erich Neumann, ένας Γερμανός ψυχολόγος, μας δίνει το κλειδί για την κατανόηση αυτής της δοκιμασίας:
“το θηλυκό δεν έχει παρά να αμφισβητήσει τα ένστικτά του για να μπει, με τη δύση του ήλιου, σε μια γόνιμη σχέση με το αρσενικό, δηλαδή σε μια σχέση αγάπης. Έτσι ξεπερνιέται η κατάσταση στην οποία το αρσενικό και το θηλυκό αντιμετωπίζουν το ένα το άλλο σε θανάσιμη εχθρότητα“.
Η τρίτη δοκιμασία απαιτεί τη συλλογή του νερού της Στύγας, που είναι απρόσιτο για τους ανθρώπους– σε αυτό το έργο θα τη βοηθήσει ο αετός του Δία που θα το συλλέξει γι‘ αυτήν.
Η Marie Louise Von Franz, γνωστή Ελβετή ψυχαναλύτρια, εξηγεί το νόημα αυτής της δοκιμασίας:
“ο αετός αντιπροσωπεύει τον διαισθητικό ενθουσιασμό και την πνευματική ώθηση της σκέψης. Ακριβώς όταν ο ανθρώπινος ψυχισμός δεν μπορεί πλέον να δράσει με τη δική του δύναμη, υποστηρίζεται από ένα ηρωικό και διαισθητικό πνεύμα που πηγάζει από το ασυνείδητό του“.
Όλες αυτές οι δοκιμασίες προφανώς δεν αρκούν για να κατευνάσουν την οργή της μητέρας της Αγάπης, γιατί για να επιτευχθεί η πραγματική μεταμόρφωση πρέπει κανείς να πεθάνει και να ξαναγεννηθεί.
Η Ψυχή τότε κατεβαίνει στον Άδη για να λάβει από την Περσεφόνη ένα δώρο για την Αφροδίτη: λίγη από την ομορφιά της θεάς του Κάτω Κόσμου.
Σύμφωνα με τον Φρόιντ, ο μύθος αυτός εδράζεται στη συνύπαρξη της ενστικτώδους φύσης του έρωτα και του ορθολογισμού που κρύβεται μέσα μας.
Ο Έρως και η Ψυχή αντιπροσωπεύουν την ένωση μεταξύ αυτών των δύο διασπαστικών δυνάμεων που υπάρχουν στο μυαλό μας.
Μια διαμεσολάβηση που δεν είναι πάντα εύκολη, προορίζεται να δοκιμάζεται συνεχώς, αλλά που, όπως υποδηλώνει το τέλος της ιστορίας, μπορεί να οδηγήσει στην ευτυχία.
Μπορεί να σας ενδιαφέρουν: Έρως, δαίμων μέγας…
Comments are closed.