Η εργασία αποτελεί για τους περισσότερους ανθρώπους ένα θεμελιώδες κομμάτι της ζωής τους. Δεν είναι μόνο μέσο βιοπορισμού αλλά και χώρος έκφρασης, δημιουργικότητας και κοινωνικής σύνδεσης. Όμως, για πολλούς εργαζομένους, ο χώρος εργασίας δεν είναι πηγή ικανοποίησης – είναι πεδίο μάχης.
Πίσω από την επιφάνεια της επαγγελματικής ευγένειας, κρύβεται ένα φαινόμενο που διαβρώνει σιωπηλά ανθρώπινες ζωές: το workplace mobbing, ή αλλιώς, ο συλλογικός εκφοβισμός στον χώρο εργασίας.
Σε αντίθεση με το κλασικό bullying, το mobbing δεν προέρχεται συνήθως από ένα μόνο άτομο. Είναι μια συλλογική διαδικασία, όπου μια ομάδα συναδέλφων – πολλές φορές με την ανοχή ή και τη συμμετοχή προϊσταμένων – στοχοποιεί ένα άτομο.
Ο σκοπός δεν είναι απλώς να το ταπεινώσουν ή να το μειώσουν, αλλά να το απομονώσουν, να το εξουθενώσουν ψυχολογικά και, τελικά, να το εξαναγκάσουν σε αποχώρηση.
Το mobbing δεν ξεκινά απότομα. Μπορεί να αρχίσει με ψιθύρους, ειρωνικά σχόλια ή ανεπαίσθητες αλλαγές στη συμπεριφορά.
Ο εργαζόμενος παύει να ενημερώνεται για συναντήσεις, δεν συμπεριλαμβάνεται σε email ή ομαδικές δραστηριότητες, αγνοείται συστηματικά στα διαλείμματα ή στις αποφάσεις.
Κάποιοι συνάδελφοι μπορεί να σχολιάζουν ειρωνικά το έργο του, να παραποιούν γεγονότα ή να του φορτώνουν ευθύνες που δεν του αναλογούν. Άλλες φορές, η επίθεση γίνεται ψηφιακά – μέσω ειρωνικών μηνυμάτων, επιθετικών email ή σιωπηρής απομόνωσης στις ομαδικές συνομιλίες.
Κάτω από τέτοιες συνθήκες, το άτομο αρχίζει να αμφισβητεί τον εαυτό του.
«Μήπως υπερβάλλω;», «Μήπως όντως δεν τα καταφέρνω;» Αυτή η εσωτερική διάβρωση είναι και η πιο ύπουλη πλευρά του mobbing – δεν σε πληγώνει μόνο εξωτερικά, σε διαλύει εσωτερικά.
Οι τύποι του mobbing
Το φαινόμενο εκδηλώνεται με διάφορους τρόπους:
- Κοινωνικό mobbing: Απομόνωση, αγνόηση, αποκλεισμός από πληροφορίες ή κοινωνικές δραστηριότητες.
- Λεκτικό mobbing: Ειρωνεία, χλευασμός, διαρκής κριτική ή υποτιμητικά σχόλια.
- Ψηφιακό mobbing: Εχθρικά ή επιθετικά μηνύματα, δημόσιες επιθέσεις σε email ή ομάδες συνομιλίας.
- Φυσικό mobbing: Αν και σπανιότερο, μπορεί να περιλαμβάνει εκφοβιστικές χειρονομίες, εισβολή στον προσωπικό χώρο ή καταστροφή προσωπικών αντικειμένων.
Σε πολλές περιπτώσεις, το mobbing γίνεται μέρος της κουλτούρας μιας ομάδας ή ολόκληρου οργανισμού. Ο “στόχος” αλλάζει με τον καιρό, αλλά το μοτίβο μένει ίδιο: πίεση, απομόνωση, εξουθένωση.
Οι επιπτώσεις στην υγεία
Τα αποτελέσματα δεν είναι μόνο ψυχολογικά. Το χρόνιο στρες που προκαλεί ο εργασιακός εκφοβισμός μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης, υπέρταση, καρδιαγγειακά προβλήματα και διαταραχές ύπνου. Πολλοί αναφέρουν συχνούς πονοκεφάλους, μυϊκούς πόνους και γαστρεντερικά προβλήματα.
Σε ψυχολογικό επίπεδο, οι συνέπειες είναι εξίσου σοβαρές: άγχος, κατάθλιψη, κρίσεις πανικού, αίσθημα ανεπάρκειας και απώλεια αυτοπεποίθησης.
Πολλοί εργαζόμενοι που έχουν βιώσει mobbing περιγράφουν το συναίσθημα ως “συνεχές πάγωμα” μια αδυναμία να αντιδράσουν, να υπερασπιστούν τον εαυτό τους ή να βρουν διέξοδο. Σε ακραίες περιπτώσεις, το mobbing μπορεί να οδηγήσει σε επαγγελματική εξουθένωση (burnout) ή ακόμα και αυτοκαταστροφικές σκέψεις.
Γιατί συμβαίνει το mobbing;
Οι αιτίες είναι σύνθετες. Σε κάποιες περιπτώσεις, το mobbing προκύπτει από ανασφάλεια, ανταγωνισμό ή φθόνο.
Ο «στόχος» μπορεί να είναι πιο ικανός, δημιουργικός ή αγαπητός από κάποιους συναδέλφους. Άλλοτε, η κουλτούρα της εταιρείας ευνοεί την επιθετικότητα ή την εξουσία – περιβάλλοντα με κακή ηγεσία, έλλειψη εμπιστοσύνης και ασαφείς πολιτικές αποτελούν πρόσφορο έδαφος για τέτοια φαινόμενα.
Υπάρχουν και περιπτώσεις «θεσμικού mobbing», όταν δηλαδή η ίδια η διοίκηση ανέχεται ή προωθεί τον εκφοβισμό, είτε για να πιέσει κάποιον να παραιτηθεί είτε για να ελέγξει το προσωπικό μέσω φόβου.
Πώς μπορείς να προστατευθείς
Αν βιώνεις mobbing, το πρώτο βήμα είναι να το αναγνωρίσεις. Δεν είναι «ευαισθησία» ούτε «παρεξήγηση». Είναι συστηματική ψυχολογική βία.
Κατέγραψε κάθε περιστατικό με ημερομηνία, ώρα και λεπτομέρειες. Φύλαξε email, μηνύματα ή σημειώσεις που αποδεικνύουν τη συμπεριφορά.
Αν νιώθεις ασφαλής, συζήτησε το θέμα με το άτομο ή ζήτησε τη βοήθεια ενός αξιόπιστου συναδέλφου ή προϊσταμένου. Αν το πρόβλημα συνεχιστεί, απευθύνσου στο τμήμα ανθρώπινου δυναμικού ή στο σωματείο εργαζομένων.
Παράλληλα, φρόντισε την ψυχική σου υγεία. Η υποστήριξη από ψυχολόγο μπορεί να σε βοηθήσει να επεξεργαστείς τα συναισθήματά σου και να ανακτήσεις τον έλεγχο. Μίλησε με ανθρώπους εμπιστοσύνης – η απομόνωση είναι σύμμαχος του mobbing.
Η ευθύνη των οργανισμών
Το mobbing δεν είναι ατομικό πρόβλημα, είναι συστημικό. Οι εταιρείες και οι οργανισμοί έχουν ηθική και νομική υποχρέωση να δημιουργούν ασφαλή περιβάλλοντα εργασίας. Χρειάζονται σαφείς πολιτικές κατά του εκφοβισμού, εκπαίδευση ηγετών και μηδενική ανοχή στη βία, λεκτική ή ψυχολογική.
Η κουλτούρα του «σιωπώ για να μη μπλέξω» πρέπει να αντικατασταθεί με κουλτούρα διαφάνειας, αλληλεγγύης και σεβασμού. Όταν οι εργαζόμενοι γνωρίζουν ότι μπορούν να μιλήσουν χωρίς φόβο, το mobbing χάνει τη δύναμή του.
Ένα ζήτημα ψυχικής ανθεκτικότητας και ανθρωπιάς
Το workplace mobbing είναι ένα φαινόμενο που μας αναγκάζει να ξανασκεφτούμε τι σημαίνει «εργασία» είναι απλώς ένας μηχανισμός παραγωγής ή ένας κοινωνικός χώρος όπου άνθρωποι συνυπάρχουν; Αν η εργασία μας απογυμνώνει από την αξιοπρέπεια, τότε κάτι βαθύτερο έχει χαθεί.
Η ψυχική υγεία δεν είναι «πολυτέλεια» ούτε «αδυναμία». Είναι δικαίωμα. Και η προστασία της στον χώρο εργασίας είναι δείκτης πολιτισμού – όχι μόνο των εταιρειών, αλλά ολόκληρων κοινωνιών.
Ίσως σε ενδιαφέρουν κι αυτά:
Μήπως το εργασιακό σας περιβάλλον είναι τοξικό;
Με πληροφορίες από το healthline.com
Comments are closed.