Ως άξιοι έποικοι της γης, θα ήταν ευκταίο να στρέφουμε το βλέμμα μας γύρω και μέσα μας, στη γη και στον ουρανό.
Δεν είναι, ωστόσο, λίγες οι φορές που περιχαρακωμένοι στο μικρόκοσμό μας, αρνούμαστε -άλλοτε συνειδητά και άλλοτε όχι- να αφήσουμε τον εαυτό μας να περιηγηθεί σε άλλους τομείς της γνώσης, να περιπλανηθεί σε μονοπάτια άγνωστα.
Όμως, αν θέλουμε ειλικρινά να επωφεληθούμε στο μέγιστο βαθμό από το ταξίδι μας σε αυτή τη διάσταση, σε αυτόν το μικρό και ταυτόχρονα θαυμαστό πλανήτη, θα ήταν ίσως σώφρον να τολμήσουμε να αναμετρηθούμε με ερωτήματα που διαχρονικά φαίνεται να ταλανίζουν την ανθρώπινη νόηση, ζητώντας της επίμονα να απαρνηθεί την πλάνη της.
Η αποστροφή πολλών ανθρώπων για τις θετικές επιστήμες μπορεί να σχετίζεται με τις σχολικές τους εμπειρίες.
Η φυσική, για παράδειγμα -παρά το γοητευτικό της περίβλημα- είναι ένα μάθημα που εν γένει απωθεί τις μαθήτριες και τους μαθητές, λόγω της συνθετότητας των φαινομένων που εξετάζει.
Η οπτική του Carlo Rovelli
Στο υπέροχο βιβλίο του, Reality Is Not What It Seems: The Journey to Quantum Gravity, ο Carlo Rovelli θίγει κατά τρόπο επιστημονικό, αλλά με εκλαϊκευτική διάθεση, ζητήματα σύνθετα που αφορούν την κβαντική βαρύτητα και καταθέτει εν είδει εξομολόγησης τη δική του οπτική για τη σχέση του με την επιστήμη της φυσικής:
Έχουμε εμμονή με τον εαυτό μας. Μελετάμε την ιστορία μας, την ψυχολογία μας, τη φιλοσοφία μας, τους θεούς μας. Πολλές από τις γνώσεις μας περιστρέφονται γύρω από τον ίδιο τον άνθρωπο, σαν να είμαστε το πιο σημαντικό πράγμα στο σύμπαν.
Νομίζω ότι μου αρέσει η φυσική επειδή ανοίγει ένα παράθυρο μέσα από το οποίο μπορούμε να δούμε πιο μακριά. Μου δίνει την αίσθηση του φρέσκου αέρα που μπαίνει στο σπίτι.
Αυτό που βλέπουμε εκεί έξω μέσα από το παράθυρο μάς εκπλήσσει συνεχώς. Έχουμε μάθει πολλά για το σύμπαν. Κατά τη διάρκεια των αιώνων συνειδητοποιήσαμε πόσες λανθασμένες ιδέες…είχαμε.
Νομίζαμε ότι η Γη ήταν επίπεδη και ότι ήταν το ακίνητο κέντρο του κόσμου μας. Ότι το σύμπαν ήταν μικρό και αμετάβλητο. Πιστεύαμε ότι ο άνθρωπος ήταν ένα ξεχωριστό είδος, χωρίς συγγένεια με τα άλλα ζώα.
Μάθαμε για την ύπαρξη των quarks, των μαύρων τρυπών, των σωματιδίων του φωτός, των κυμάτων του διαστήματος και τις εξαιρετικές μοριακές δομές σε κάθε κύτταρο του σώματός μας.
Η ανθρώπινη φυλή είναι σαν ένα παιδί που μεγαλώνει και ανακαλύπτει με έκπληξη ότι ο κόσμος δεν αποτελείται μόνο από την κρεβατοκάμαρα και την παιδική του χαρά, αλλά ότι είναι απέραντος, και ότι υπάρχουν χιλιάδες πράγματα να ανακαλύψει κανείς, και αναρίθμητες ιδέες εντελώς διαφορετικές από εκείνες με τις οποίες ξεκίνησε.
Το σύμπαν είναι πολύμορφο και απεριόριστο, και συνεχίζουμε να σκοντάφτουμε σε νέες πτυχές του. Όσο περισσότερα μαθαίνουμε για τον κόσμο, τόσο περισσότερο εκπλησσόμαστε από την ποικιλία, την ομορφιά και την απλότητα του.
Η αναφορά στο Σωκράτη
Μια από τις πρώτες και πιο όμορφες σελίδες στην ιστορία της επιστήμης είναι το απόσπασμα του “Φαίδωνα” του Πλάτωνα στο οποίο ο Σωκράτης εξηγεί το σχήμα της Γης.
Ο Σωκράτης λέει ότι “πιστεύει” ότι η Γη είναι μια σφαίρα, με μεγάλες κοιλάδες όπου ζουν οι άνθρωποι και προσθέτει: “Δεν είμαι σίγουρος”.
Αυτή η σελίδα αξίζει πολύ περισσότερο από όλες τις ανοησίες που υπάρχουν για την αθανασία της ψυχής που γεμίζουν τον υπόλοιπο διάλογο. Δεν είναι απλώς το παλαιότερο κείμενο που έχει καταγραφεί… που μιλάει ρητά για το γεγονός ότι η Γη πρέπει να είναι σφαιρική.
Το πιο σημαντικό είναι ότι λάμπει η κρυστάλλινη διαύγεια με την οποία ο Πλάτων αναγνωρίζει τα όρια της γνώσης της εποχής του. “Δεν είμαι σίγουρος”, λέει ο Σωκράτης.
Αυτή η οξεία επίγνωση της άγνοιάς μας είναι η καρδιά της επιστημονικής σκέψης. Χάρη σε αυτήν τη συνειδητοποίηση των ορίων των γνώσεών μας έχουμε μάθει τόσα πολλά.
Δεν είμαστε σίγουροι για όλα όσα υποψιαζόμαστε, απλά όπως ο Σωκράτης δεν ήταν σίγουρος για τη σφαιρική φύση της Γης.
Εξερευνούμε τα όρια των δυνατοτήτων των γνώσεών μας.
Ανδριάνα Γ.Ρ.
Βιβλιογραφία: Rovelli, C. (2017). Reality Is Not What It Seems: The Journey to Quantum Gravity. New York: Riverhead Books.
Μπορεί να σας ενδιαφέρουν: Μπορεί ο άνθρωπος να γνωρίσει την αλήθεια;
Η επιστήμη εξηγεί τι συμβαίνει στον εγκέφαλο κάποιου που παραπονιέται κάθε μέρα
Comments are closed.