Ο Ηρόδοτος στο πρώτο βιβλίο των Ἱστοριών του (Ι 29-33), σε μια διάσημη νουβέλα, αφηγείται τη συνάντηση του Κροίσου, βασιλιά της Λυδίας, με το Σόλωνα, Αθηναίο νομοθέτη, φιλόσοφο και ποιητή, ο οποίος συγκαταλέγεται στους Επτά Σοφούς της αρχαιότητας.
Η επίσκεψη του Σόλωνα στις Σάρδεις
Αναλυτικότερα, ο Σόλωνας, μετά την ολοκλήρωση του νομοθετικού του έργου στην Αθήνα, εγκαταλείπει για δέκα χρόνια την πόλη του, προκειμένου να γνωρίσει τον κόσμο και να αναγκάσει τους Αθηναίους να τηρήσουν τους νόμους, που ο ίδιος θέσπισε. Έτσι, καταλήγει να βρίσκεται στις Σάρδεις, στην αυλή του Κροίσου.
Ποιος είναι ο πιο ευτυχισμένος όλων των ανθρώπων;
Το θέμα συζήτησης που θα πυροδοτήσει τη μεταξύ τους σύγκρουση αφορά ένα διαχρονικό φιλοσοφικό ερώτημα: «Ποιος θεωρείται ὀλβιώτατος, δηλαδή ο πιο ευτυχισμένος όλων των ανθρώπων;».
Αξίζει σε αυτό το σημείο να σημειωθεί ότι ο Κροίσος, ο οποίος διέθετε αμύθητα πλούτη, πριν έρθει σε επικοινωνία με το φιλοξενούμενό του, έχει φροντίσει να ξεναγηθεί ο Σόλωνας στα ανάκτορά του, ώστε να δει και να θαυμάσει τους θησαυρούς του.
Τέλλος ο Αθηναίος
Ο Σόλωνας, αρχικά, με ειλικρινή διάθεση ονομάζει ευτυχέστερο όλων των ανθρώπων τον Τέλλο τον Αθηναίο, διότι κατάφερε να αποκτήσει άξια παιδιά και εγγόνια, γεύτηκε πολλά αγαθά και το τέλος της ζωής του ήταν τιμημένο. Ο Κροίσος, απογοητευμένος που δεν ακούει το δικό του όνομα, ζητά από το Σόλωνα να του αναφέρει το δεύτερο πιο ευτυχισμένο άνθρωπο.
Κλέοβις και Βίτων
Ο Σόλωνας τότε κάνει λόγο για τον Κλέοβη και το Βίτωνα, τα δύο αδέλφια από το Άργος που, εκτός από το γεγονός ότι διέθεταν σωματική ρώμη, διακρίσεις και αγαθά, αξιώθηκαν χάρη στην ευσέβεια προς τη μητέρα τους τον πιο ωραίο θάνατο, δηλαδή το θάνατο κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Μηδένα πρό τοῦ τέλους μακάριζε…
Τα λόγια του Σόλωνα προκαλούν την οργή του Κροίσου, ο οποίος διατυπώνει απερίφραστα το παράπονό του προς το συνομιλητή του, καθώς θεωρεί αδιανόητο το γεγονός ότι ο Σόλων δεν καταδέχτηκε να συγκρίνει τον ίδιο ούτε με ιδιώτες.
Ο Σόλωνας στην έντονη αντίδραση του Κροίσου διατηρεί την ψυχραιμία του και εξηγεί στο συνομιλητή του ότι ο άνθρωπος είναι έρμαιο της τύχης και ως εκ τούτου δεν μπορεί να αποφανθεί για το αν ο Κροίσος είναι ο πιο ευτυχισμένος των ανθρώπων, αν δε δει το τέλος του.
Σε αυτό το σημείο διατυπώνει τη γνωστή φράση:
Μηδένα πρό τοῦ τέλους μακάριζε. (=Μην αποκαλείς κανέναν ευτυχισμένο προτού δεις το τέλος του.)
Μάλιστα, προβαίνει σε μία σύγκριση του πολύ πλούσιου με τον ευτυχισμένο, επισημαίνοντας ότι ο πρώτος έχει πολλά μέσα για να ικανοποιήσει τις επιθυμίες του και να σηκώσει μια συμφορά, αλλά ο ευτυχισμένος μέσω της ευτυχίας του προστατεύεται από τη συμφορά.
Η συνάντησή τους ολοκληρώνεται με βίαιο τρόπο, καθώς ο Κροίσος, φανερά ενοχλημένος, διώχνει από την αυλή του το Σόλωνα.
Η διαφορετική προσέγγιση της ευτυχίας
Ο Σόλων διατείνεται ότι ο πλούτος από μόνος του δε συνιστά τεκμήριο ευτυχίας, εφόσον αντιλαμβάνεται την ευτυχία ως σύνθεση διαφόρων στοιχείων: σωματική ακεραιότητα, καλή υγεία, εύνοια της τύχης, ευτεκνία, ομορφιά και προπαντός καλή υγεία.
Από την άλλη, ο Κροίσος θεωρεί ότι ο πλούτος αποτελεί βασική προϋπόθεση της ανθρώπινης ευτυχίας και, δεδομένου ότι ο ίδιος ξεπερνά τους άλλους ανθρώπους σε υλικά αγαθά, θεωρεί τον εαυτό του τον πιο ευτυχισμένο όλων των ανθρώπων.
Η συνειδησιακή αφύπνιση του Κροίσου
Η συνάντηση με το Σόλωνα θα αποτελέσει μέρος της συνειδησιακής αφύπνισης του Κροίσου. Αναλυτικότερα, μετά τη συνάντησή του με το Σόλωνα, ο Κροίσος θα έρθει αντιμέτωπος με πολύ δυσάρεστες εμπειρίες που θα καταφέρουν καίρια πλήγματα στην αλαζονεία του και θα αποκαλύψουν τη σαθρότητα της άποψής του αναφορικά με την ανθρώπινη ευτυχία.
Αρχικά, θα τον συνταράξει η απώλεια του γιου του, η οποία θα του προκαλέσει βαθύτατη θλίψη, αλλά η εσωτερική του αλλαγή θα γίνει αντιληπτή, όταν ο ίδιος θα βρεθεί στην πυρά αντιμέτωπος με το θάνατο ως αιχμάλωτος των Περσών (Ι 86-91).
Τότε, σύμφωνα με την ηροδότεια παράδοση, θα φωνάξει δυνατά το όνομα του Σόλωνα, καθώς θα συνειδητοποιήσει την αλήθεια και τη σοφία των λόγων του.
Η απειλή του θανάτου επιφέρει μια σημαντική μετατόπιση εντός του αναφορικά με την πρόσληψη της ανθρώπινης ευτυχίας. Τη στιγμή αυτή αισθάνεται έτοιμος να αποχωριστεί τα καλά εδραιωμένα νοητικά του μοτίβα και να διευρύνει το πλαίσιο ερμηνείας της πραγματικότητας.
Έτσι, συμφιλιώνεται με το Σόλωνα και τις απόψεις του περί ευτυχίας.
Βιβλιογραφία: Ηρόδοτος (2009). Οκτώ Νουβέλες και Τέσσερα Ανέκδοτα. (Δ. Ν. Μαρωνίτης, μεταφρ.). Αθήνα: Άγρα.
Ανδριάνα Γ. Ρ.
Mπορεί να σας ενδιαφέρουν: Επίκτητος, 9 σκέψεις για την τέχνη της ζωής
Μάρκος Αυρήλιος, 7 αποφθέγματα για να φιλοσοφήσεις τη ζωή
Επίκουρος: ο κήπος της ευτυχίας
Comments are closed.