Στο εμβληματικό έργο του Πλάτωνα, Πολιτεία, εξετάζεται ένα διαχρονικό φιλοσοφικό θέμα: η φύση της δικαιοσύνης και της αδικίας.
Το Δαχτυλίδι του Γύγη είναι μια μυθική αφήγηση που εντοπίζεται στο δεύτερο βιβλίο του έργου.
Συγκεκριμένα, ο Γλαύκωνας, αδελφός του Πλάτωνα, αφηγείται το συγκεκριμένο μύθο, προκειμένου να αποδείξει ότι η δικαιοσύνη είναι μια υποκριτική σύμβαση και καθένας από εμάς θα επέλεγε να αδικήσει, εάν μπορούσε να αποφύγει τις επιπτώσεις των πράξεών του.
Ο μύθος όπως διασώζεται στην Πολιτεία του Πλάτωνα
Ο Γύγης ήταν, λένε, βοσκός και δούλευε στον άρχοντα, τότε, της Λυδίας, όταν ύστερα από μια μεγάλη νεροποντή και σεισμό ράγισε κάπου το έδαφος και άνοιξε ένα βαθύ ρήγμα στον τόπο που έβοσκε το κοπάδι του.
Σάστισε σαν το είδε, κατεβαίνει, και κοντά στα άλλα περίεργα βλέπει εκεί, όπως λέει ο μύθος, ένα χάλκινο άλογο, κούφιο από μέσα, που είχε κάτι μικρές θυρίδες·
σκύβοντας στο εσωτερικό του βλέπει μέσα έναν νεκρό με κορμί, έτσι έδειχνε, μεγαλύτερο από ανθρώπινο που δεν είχε απάνω του τίποτε άλλο παρά μόνο φορούσε στο χέρι του ένα χρυσό δαχτυλίδι, που ο βοσκός του το βγάζει κι ανεβαίνει επάνω.
Καθώς τότε γινόταν η τακτική συνάθροιση των βοσκών για να στείλουν, όπως κάθε μήνα, στο βασιλιά τις αναφορές τους για τα κοπάδια, έφθασε κι αυτός φορώντας στο χέρι το δαχτυλίδι.
Εκεί λοιπόν που καθόταν με τους άλλους βοσκούς, γύρισε εντελώς τυχαία το δέσιμο του δαχτυλιδιού προς το μέρος του, προς την παλάμη, και μόλις το έκανε αυτό, έγινε ο ίδιος άφαντος για όσους ήσαν καθισμένοι εκεί γύρω, έτσι που κι εκείνοι μιλούσαν γι’ αυτόν σαν να ήταν φευγάτος.
Εκείνος τά ‘χασε και ψηλαφώντας πάλι το δαχτυλίδι γυρίζει το δέσιμο προς τα έξω, και με το που το έκανε αυτό έγινε ορατός. Έχοντας αντιληφθεί ότι κάτι συνέβαινε, προσπάθησε να δοκιμάσει αν τη δύναμη αυτή την είχε το δαχτυλίδι, και αν πραγματικά στρέφοντας το δέσιμο προς τα μέσα, γινόταν άφαντος, ενώ στρέφοντάς το προς τα έξω γινόταν φανερός.
Μόλις το διαπίστωσε, κατάφερε να πάει κι αυτός με τους βοσκούς, με τους οποίους έστελναν τους λογαριασμούς στο βασιλιά, και φθάνοντας εκεί, αφού μοίχευσε τη γυναίκα του βασιλιά, του επιτέθηκε μαζί της, τον σκότωσε και έτσι άρπαξε την εξουσία.
Αν λοιπόν γινόταν να είχαμε δύο τέτοια δαχτυλίδια, και το ένα να το φορούσε ο δίκαιος, το άλλο ο άδικος, κανένας τους, καθώς φαίνεται, δεν θα αποδεικνυόταν τόσο αδαμάντινος χαρακτήρας ώστε να μένει αταλάντευτα δίκαιος και να έχει τη λεβεντιά να κρατιέται μακριά από τα ξένα πράγματα και να μην τα αγγίζει, μόλο που θα μπορούσε να πηγαίνει στην αγορά και να παίρνει ό,τι θέλει χωρίς να έχει να φοβηθεί τίποτα, να μπαίνει στα ξένα σπίτια και να σμίγει ερωτικά με όποιον του αρέσει, να σκοτώνει ή να βγάζει από τη φυλακή όποιον κι αν θελήσει και να κάνει κάθε άλλη πράξη όντας ίδιος θεός ανάμεσα στους ανθρώπους. (Πλάτωνος Πολιτεία 359d–360d, μτφρ. Ν. Μ. Σκουτερόπουλος)
Η πρόσληψη του μύθου
Σύμφωνα με το μύθο, η ανωνυμία αποτελεί το μόνο εμπόδιο ανάμεσα σε ένα δίκαιο και ένα άδικο άτομο.
Ως εκ τούτου, όλοι θα ήμασταν άδικοι αν είχαμε έναν μανδύα ανωνυμίας, καθώς η αδικία φαίνεται να μας εξασφαλίζει τα μέγιστα οφέλη.
Αυτή η θέση βρίσκει την πλήρη εφαρμογή της στην ψηφιακή πραγματικότητα, στην οποία αφθονούν οι εκδηλώσεις ρητορικής μίσους λόγω και της ανωνυμίας.
Ωστόσο, η προσέγγιση αυτή δεν ισχύει για όλους.
Ο άνθρωπος που επιθυμεί να συναντήσει την ομορφότερη εκδοχή του εαυτού του, που πασχίζει για την τελείωσή του, που δεν αρκείται στις υλικές ανταμοιβές, δεν επαναπαύεται, απλώς και μόνο επειδή δεν είναι ορατός.
Δεν καταδέχεται να γίνει η ανωνυμία παραπέτασμα, για να κρύψει την ηθική του γύμνια.
Στον κόσμο μας, που μοιάζει να παραπαίει, υπάρχουν άνθρωποι που δεν ενεργούν με βάση το τι πιστεύουν οι άλλοι, αλλά έχουν μάθει να λογοδοτούν σε έναν πιο αυστηρό και άτεγκτο κριτή, τη συνείδησή τους.
Ανδριάνα Γ. Ρ.
Μπορεί να σας ενδιαφέρουν: Οι προσκολλήσεις είναι αυτές που μας εμποδίζουν να ευτυχήσουμε
Δάφνη, ένα ιερό φυτό με ευεργετικές ιδιότητες
Ο μύθος του Έρωτα και της Ψυχής
Comments are closed.