Διαγενεακό τραύμα: η κληρονομιά του τραύματος

Τι είναι το διαγενεακό τραύμα;

Το διαγενεακό τραύμα είναι το τραύμα που μεταφέρεται μεταξύ των γενεών. Αυτό σημαίνει πως οι εμπειρίες των γονέων επηρεάζουν την ανάπτυξη των παιδιών τους — και μερικές φορές ακόμη και των εγγονιών τους.

Το τραύμα ενδέχεται να εκδηλωθεί βιολογικά, κοινωνικά, διανοητικά ή συναισθηματικά.

Ενώ οι ερευνητές δεν κατανοούν πλήρως το τραύμα μεταξύ των γενεών, φαίνεται ότι αυτό αλλάζει όχι μόνο τον τρόπο με τον οποίο οι γονείς μεγαλώνουν και σχετίζονται με τα παιδιά τους , αλλά και πώς εκφράζονται ορισμένα γονίδια στις μελλοντικές γενιές.

Σχετίζεται με τη βιολογική μελέτη της επιγενετικής, η οποία επισημοποιήθηκε για πρώτη φορά ως πεδίο έρευνας στις αρχές του 19ου αιώνα. Η επιγενετική μελετά τις αλλαγές στα χαρακτηριστικά που περνούν από τη μια γενιά στην άλλη που δεν είναι αποτέλεσμα αλλαγών στο DNA.

Είναι λογικό να μεταφέρουμε τις εμπειρίες που είχαμε στα παιδιά μας με αυτόν τον τρόπο. Η βιολογική παρόρμηση να επιβιώσουμε και να προστατέψουμε τους απογόνους μας είναι ισχυρή και αυτό το είδος της επίδρασης των γενεών έχει ένα συγκεκριμένο είδος εξελικτικής λογικής.

Ωστόσο, το πρόβλημα προκύπτει, όπως πάντα, όταν μια χρήσιμη βιολογική παρόρμηση αρχίζει να παρεμβαίνει στην καθημερινότητά μας — ειδικά όταν δεν γνωρίζουμε την προέλευσή της.

Ποιος επηρεάζεται από το διαγενεακό τραύμα;

Ένα άτομο δεν χρειάζεται να βιώσει άμεσα τραύμα για να επηρεαστεί από αυτό γενεαλογικά.

Διαγενεακά τραύματα έχουν εντοπιστεί σε απογόνους σκλάβων, προσφύγων και παιδιών επιζώντων του Ολοκαυτώματος .

Οποιοσδήποτε σχετίζεται με κάποιον με την τραυματική εμπειρία – είτε ανήκει στην ίδια γενιά, στην άμεση οικογένεια ή στις επόμενες γενιές – μπορεί να εμφανίσει συμπτώματα. Και αν οι μελλοντικές γενιές δεν συνειδητοποιήσουν, δεν επεξεργαστούν και δεν επουλώσουν πλήρως το το τραύμα, ο κύκλος θα μπορούσε να συνεχιστεί χωρίς ορατό τέλος.

Η διαφορά του διαγενεακού από το ιστορικό τραύμα

Το ιστορικό τραύμα δεν είναι ακριβώς το ίδιο με το διαγενεακό τραύμα. Το ιστορικό τραύμα προκύπτει από τη συλλογική εμπειρία μιας κοινότητας ή μιας γενιάς, όπως η γενοκτονία, η οικονομική ύφεση ή ο πόλεμος.

Σε πολλές περιπτώσεις, τα διαγενεακά και ιστορικά τραύματα σχετίζονται. Για παράδειγμα, η γενοκτονία των Αρμενίων στις αρχές του 20ου αιώνα δεν αναγνωρίστηκε σε μεγάλο βαθμό από την τουρκική κυβέρνηση. Ως αποτέλεσμα, μελέτες δείχνουν ότι οι Αρμένιοι τείνουν να προτιμούν τη φροντίδα από Αρμένιους επαγγελματίες ψυχικής υγείας .

Τι προκαλεί το διαγενεακό τραύμα;

Το διαγενεακό τραύμα ξεκινά, όταν ένας γονέας (ή μελλοντικός γονέας) είναι τραυματισμένος. Εάν ένας γονέας έχει βιώσει ένα πολύ τραυματικό γεγονός – πείνα, γενοκτονία, αναγκαστική μετανάστευση – μπορεί να μεταφέρει το αποτύπωμα της εμπειρίας του στα παιδιά του.

Πώς μεταφέρεται το διαγενεακό τραύμα;

Οι ερευνητές εξακολουθούν να συζητούν τι ακριβώς προκαλεί τη μετάδοση του τραύματος μεταξύ των γενεών.

Ακολουθούν δύο από τις πιο διαδεδομένες εξηγήσεις για το πώς το τραύμα μεταδίδεται από γενιά σε γενιά.

1. Επιγενετικές αλλαγές

Οι ερευνητές προτείνουν ένα πιθανό όχημα μετάδοσης για αυτές τις επιδράσεις: επιγενετική, μοριακές διεργασίες που καθοδηγούνται από το περιβάλλον και μπορούν να ενεργοποιήσουν ή να απενεργοποιήσουν τα γονίδια.

Παρόλο που η έλλειψη δυνατότητας των ερευνητών να συλλέξουν βιολογικά δείγματα περιόρισε την ικανότητά τους να δείξουν μια άμεση συσχέτιση μεταξύ των προηγούμενων θανάτων και των επιγενετικών αλλαγών, σε μια στατιστική «διαδικασία εξάλειψης», η επιγενετική εμφανίστηκε ως ισχυρός παράγοντας.

2. Ψυχολογική μεταφορά

Το διαγενεακό τραύμα δεν εντοπίζεται μόνο σε βιολογικό επίπεδο — στην πραγματικότητα, οι ερευνητές έχουν καταστήσει σαφές ότι για να κατανοήσουμε πλήρως αυτό το φαινόμενο, είναι αναγκαίο να επιχειρήσουμε μια πολυδιάστατη προσέγγιση.

Αυτό περιλαμβάνει την κατανόηση της επιρροής της ψυχολογικής μεταφοράς, δηλαδή στον τρόπο με τον οποίο ένας γονέας με ανεπίλυτο τραύμα αλληλεπιδρά με το παιδί του.

Για παράδειγμα, σε μια μελέτη οικογενειών που επηρεάστηκαν από τη σφαγή του Ντερσίμ το 1938, οι ερευνητές βρήκαν συμπτώματα PTSD και στις τρεις γενιές που μελετήθηκαν – παρόλο που μόνο η πρώτη γενιά βίωσε άμεσα το τραύμα. Μέσω συνεντεύξεων, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι η παλαιότερη γενιά μετέδιδε την αντίδρασή της στο τραύμα.

Αντί να μοιράζεται απλώς τη μνήμη, η γενιά που βίωσε τη σφαγή ενίσχυε συνεχώς τις τραυματικές αντιδράσεις μέσα από ιστορίες, συμπεριφορές και συμπεριφορές.

Αντί να προχωρήσουμε στο χρόνο, το να μην ξεχνάμε είχε γίνει « οικογενειακή αποστολή » και ευθύνη.

Αυτό έκανε τη νεότερη γενιά να βιώσει τα δικά της συμπτώματα PTSD.

Η ψυχολόγος τραύματος Elena Cherepanov, PhD, του Κολλεγίου του Cambridge στη Βοστώνη, έχει εξετάσει πώς οι αρχικές αντιδράσεις των επιζώντων σε ένα γεγονός μπορεί να επηρεάσουν τις μελλοντικές γενιές.

Η ζωή κάτω από τέτοιες δύσκολες, καταπιεστικές συνθήκες, υποθέτει, μπορεί να οδηγήσει τους γονείς να μεταφέρουν «μηνύματα επιβίωσης» βασισμένα στον φόβο στα παιδιά και τα εγγόνια τους – ιδέες όπως «Μη ζητάς βοήθεια – είναι επικίνδυνο».

Παραδείγματα διαγενεακών τραυμάτων

Ορισμένες τραγωδίες και εγκλήματα που συχνά καταλήγουν σε τραύματα μεταξύ των γενεών:

• Βίαια εγκλήματα, όπως επίθεση, παρενόχληση, βιασμός ή σεξουαλική κακοποίηση
• Πράξεις πολέμου ή τρομοκρατίας
• Κατοχή, απαρτχάιντ ή γενοκτονία
• Οικονομική αστάθεια, ύφεση, κατάθλιψη ή ακραία φτώχεια
• Φυσικές καταστροφές, όπως τυφώνες, τσουνάμι και σεισμοί
• Σκλαβιά
• Οικογενειακή ή παιδική κακοποίηση

Συμπτώματα διαγενεακού τραύματος

Υπάρχουν ορισμένα στοιχεία που υποδεικνύουν ότι το διαγενεακό τραύμα είναι ένας μοναδικός τύπος διαταραχής μετατραυματικού στρες ( PTSD ). Στην πραγματικότητα, τα μέλη της οικογένειας που βίωσαν το συμβάν συχνά εμφανίζουν συμπτώματα PTSD, τα οποία μπορεί να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο χειρίζονται τους στρεσογόνους παράγοντες.

Τα συμπτώματα και οι επιπτώσεις του τραύματος μεταξύ των γενεών περιλαμβάνουν:

• Έλλειψη εμπιστοσύνης
• Θυμό, απογοήτευση ή ευερεθιστότητα
• Ανασφάλεια και κακή αυτοεκτίμηση
• Αγχώδεις διαταραχές και κατάθλιψη
• Δυσκολία εμπιστοσύνης στους άλλους
• Αδικαιολόγητο φόβος τραυματισμού ή θανάτου
• Κατάχρηση ουσιών
• Διάσπαση και μούδιασμα
• Άγχος αποχωρισμού
• Κοινωνική αποφυγή και απόσυρση
• Υποβάθμιση της σωματικής υγείας

Τερματισμός του κύκλου του διαγενεακού τραύματος

Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι οι προγενέστερες εμπειρίες καθορίζουν τη συμπεριφορά μας και τον τρόπο με τον οποίο σχετιζόμαστε με τα παιδιά μας.

Γι’ αυτό είναι κρίσιμο να κάνουμε εσωτερική εργασία. Κοιτάζοντας προς τα μέσα, μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε καλύτερα τα δικά μας ερεθίσματα. Πώς οι εμπειρίες μας επηρεάζουν την ανατροφή των παιδιών μας.

Το να επιβιώνεις από τραύμα δεν σε κάνει κακό γονέα. Δεν σημαίνει, επίσης ότι θα μεταδώσετε τα τραύματά σας στα παιδιά σας.

Μερικές φορές, το καλύτερο πράγμα που μπορούμε να κάνουμε για τα παιδιά μας είναι να τους δείξουμε ότι είναι δυνατό να ξεπεράσουν τις αντιξοότητες.

Η λήψη θεραπείας για ολόκληρη την οικογένεια μπορεί να βοηθήσει να σταματήσει ο κύκλος του διαγενεακού τραύματος.

Θεραπεία διαγενεακού τραύματος

Η θεραπεία του διαγενεακού τραύματος μπορεί να είναι πολύπλοκη. Είναι μια διαταραχή που μόλις πρόσφατα άρχισε να γίνεται κατανοητή, με βιολογικές, ψυχολογικές και πολιτισμικές επιπτώσεις.

Συχνά, η θεραπεία αφορά τόσο το οικογενειακό σύστημα όσο και την ενίσχυση του αισθήματος ασφάλειας του ατόμου. Για να γίνει αυτό, είναι απαραίτητο να εντοπίσετε και να ξεριζώσετε βασικές πεποιθήσεις που οδηγούν σε αίσθημα φόβου .

Οι θεραπείες για τραύμα μεταξύ γενεών μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Μοντέλο θεραπείας τραύματος μεταξύ γενεών

• Γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία που βασίζεται στο τραύμα

• Θεραπεία EMDR 
• Απευαισθητοποίηση

Πηγές:  APA, Betterup