Η ηθική πυξίδα, η συνείδηση και η ηθική μπορεί να ακούγονται σαν το σύνολο ίδιων αξιών, αλλά δεν είναι ακριβώς έτσι…
Όταν καλείστε να πάρετε μια απόφαση ή σας ζητείται να εκφράσετε μια γνώμη, το πώς αντιδράτε συχνά καθοδηγείται από τις προσωπικές αξίες που έχετε αποκτήσει κατά τη διάρκεια της ζωής σας.
Μερικές από αυτές τις αξίες, αυτές που υπαγορεύουν τον τρόπο με τον οποίο προσδιορίζετε το σωστό από το λάθος, συνθέτουν την ηθική σας πυξίδα.
Ποια είναι, λοιπόν, η ηθική σας πυξίδα;
Η ηθική είναι αυτή που καθορίζει εάν μια πράξη γίνεται αντιληπτή ως καλή ή κακή, σωστή ή ακατάλληλη. Η ηθική καθοδηγεί την ατομική σας συμπεριφορά μέσα στην κοινωνία.
Άρα, η ηθική σας πυξίδα είναι το προσωπικό σας σύνολο πεποιθήσεων και αξιών σχετικά με το σωστό και το λάθος. Τα ήθη, όμως, δεν είναι σταθερά.
Μπορεί να αλλάξουν καθώς καταγράφετε νέες εμπειρίες στη ζωή, αποκτάτε γνώσεις ή αντιμετωπίζετε δυσκολίες.
Η ηθική πυξίδα του καθενός είναι μοναδική. Παρόλο που πολλές έννοιες της ηθικής φαίνεται να είναι παγκοσμίως κοινώς αποδεκτές, μέσα σε αυτές τις θεμελιώδεις πεποιθήσεις μπορεί να υπάρχουν απεριόριστες ηθικές εκτιμήσεις.
Ηθική πυξίδα εναντίον συνείδησης
Είναι σημαντικό να ξέρετε ότι η ηθική σας πυξίδα δεν είναι ίδια με τη συνείδησή σας, αν και η ηθική σας πυξίδα μπορεί να ενημερώσει τη συνείδησή σας.
«Είναι διαφορετική από τη συνείδηση, η οποία είναι μια έμφυτη αίσθηση του σωστού και του λάθους που μας βοηθά να κάνουμε ηθικές κρίσεις», εξηγεί στο psychcentral.com ο Steve Carleton, κλινικός κοινωνικός λειτουργός.
«Με άλλα λόγια, μια ηθική πυξίδα παρέχει καθοδήγηση στη λήψη ηθικών αποφάσεων, ενώ η συνείδηση χρησιμεύει ως εσωτερικό σύστημα συναγερμού για να μας ειδοποιεί όταν έχουμε παραβιάσει τον ηθικό μας κώδικα», προσθέτει.
Ηθική πυξίδα και ηθική
Οι όροι «ήθη» και «ηθική» χρησιμοποιούνται συχνά εναλλακτικά, αλλά δεν είναι ίδιοι.
Η ηθική μπορεί να ευθυγραμμιστεί με τα ήθη, τονίζει ο Carleton, αλλά η ηθική τείνει να είναι τα πολιτιστικά και κοινωνικά πρότυπα που περιγράφουν πώς αναμένεται να συμπεριφέρονται «όλοι».
«Ενώ η ηθική πυξίδα ενός ατόμου μπορεί να επηρεάσει τις ηθικές του αποφάσεις, η ηθική είναι περισσότερο ένα εξωτερικά επιβαλλόμενο σύνολο προτύπων ή κανόνων που πρέπει να ακολουθούνται για να διατηρηθεί η κοινωνική τάξη και να αποφευχθεί το χάος», υπογραμμίζει.
Ένα παράδειγμα για τα ήθη θα μπορούσε να είναι οι συνέπειες για την ανεντιμότητα, όπως η απάτη που είναι παράνομη υπό οποιαδήποτε περίσταση.
Από την άλλη, ένα παράδειγμα ηθικής θα μπορούσε να είναι η συμφωνία ότι η ανεντιμότητα είναι λάθος, εκτός από ορισμένες περιπτώσεις, όπως όταν θέλετε να προστατέψετε τον εαυτό σας ή ένα άλλο άτομο.
Πώς αναπτύσσεται η ηθική σας πυξίδα;
Οι σύγχρονες έννοιες της ηθικής ανάπτυξης πρωτοστάτησαν από τον ψυχολόγο Jean Piaget, ο οποίος πίστευε ότι αναδύθηκε σε στάδια, όπου το καθένα βασίστηκε σε εμπειρίες της ζωής.
Αργότερα, το πλαίσιο του Piaget επεκτάθηκε από τον ψυχολόγο Lawrence Kohlberg, ο οποίος θεώρησε ότι η ηθική ανάπτυξη ήταν μέρος τριών φάσεων στην παιδική ηλικία.
Κάθε φάση ορίστηκε από στάδια μάθησης που καθόριζαν την ηθική ευθυγράμμιση του ατόμου.
Αναλυτικά:
Φάση 1: Προσυμβατικό
Στάδιο 1: Οι συμπεριφορές οδηγούνται από την αποφυγή τιμωρίας.
Στάδιο 2: Οι συμπεριφορές οδηγούνται από ανταμοιβές ή ικανοποίηση προσωπικών αναγκών.
Φάση 2: Συμβατικό
Στάδιο 3: Τα παιδιά οδηγούνται από την επιθυμία να κερδίσουν την έγκριση των άλλων.
Στάδιο 4: Τα παιδιά αρχίζουν να εξετάζουν τους νόμους και τους κανόνες της κοινωνίας γύρω τους.
Φάση 3: Μετασυμβατικό
Στάδιο 5: Τα ατομικά δικαιώματα γίνονται πιο σημαντικά από το κοινωνικό δίκαιο.
Στάδιο 6: Οι ηθικές αποφάσεις βασίζονται στην οπτική γωνία του καθενός που μπορεί να επηρεαστεί.
Να σημειωθεί εδώ ότι Kohlberg πίστευε ότι δεν θα έφταναν όλοι στο τελικό επίπεδο ανάπτυξης ηθικής πυξίδας στη διάρκεια της ζωής τους.
Πώς να βρείτε την ηθική σας πυξίδα
Δεν είναι πάντα εύκολο να ξεχωρίσεις το σωστό από το λάθος, αλλά μπορείς να αρχίσεις να κατανοείς την ηθική σου πυξίδα μέσα από διάφορες μεθόδους που συνιστά ο Carleton.
Αυτοστοχασμός
Η ηθική σας πυξίδα αποτελείται από τις πεποιθήσεις σας, επομένως μπορεί να είναι χρήσιμο να τις αναθεωρείτε ενεργά καθ ‘όλη τη διάρκεια της ζωής σας.
Μπορείτε να το κάνετε αυτό κάνοντας ερωτήσεις όπως:
- Σε τι πιστεύω;
- Ποιες αξίες είναι σημαντικές για μένα στους άλλους;
- Τι συμβαίνει στον κόσμο γύρω μου με το οποίο συμφωνώ/διαφωνώ;
- Πού βρίσκομαι στα δημοφιλή θέματα συζήτησης;
Διεύρυνση οριζόντων
Ένας άλλος τρόπος για να ορίσετε την ηθική σας πυξίδα, λέει ο Carleton, είναι να μάθετε για τις κοινωνίες γύρω σας.
«Η σκέψη για το πώς οι διαφορετικοί πολιτισμοί προσεγγίζουν την ηθική μπορεί να σας βοηθήσει να αποκαλύψετε τις δικές σας πεποιθήσεις», τονίζει.
«Επιπλέον, η ανάγνωση βιβλίων ή άρθρων για την ηθική μπορεί να σας βοηθήσει να διευρύνετε την κατανόησή σας για την ηθική και να σας βοηθήσει να διαμορφώσετε τον δικό σας ηθικό κώδικα».
Ασχοληθείτε με άλλους
Είναι εντάξει να είναι ασαφές πού βρίσκεστε με ορισμένα θέματα. Η ηθική είναι σπάνια απλή και μπορεί να υπάρχουν πολλές προοπτικές που πρέπει να ληφθούν υπ’ όψιν.
Μπορεί να σας φανεί χρήσιμο να μιλήσετε με φίλους, οικογένεια ή συναδέλφους που μπορούν να συμμετάσχουν σε ανοιχτές, ήρεμες συζητήσεις σχετικά με τις ηθικές τους θέσεις.
Ας ανακεφαλαιώσουμε
Η ηθική σας πυξίδα είναι ο προσωπικός σας οδηγός για το τι είναι σωστό και τι λάθος. Είναι κάτι που αρχίζει να αναπτύσσεται στην παιδική ηλικία και μπορεί να αλλάξει κατά τη διάρκεια της ζωής σας.
Ο αυτοστοχασμός, η μάθηση για άλλες παγκόσμιες προοπτικές και η συζήτηση για αξίες με φίλους και οικογένεια μπορούν όλα να σας βοηθήσουν να βρείτε την ηθική σας πυξίδα.
Δείτε κι αυτ΄ό: Είναι πράγματι οι πλούσιοι λιγότερο ηθικοί;
