Ζούμε σε μια εποχή ραγδαίων τεχνολογικών εξελίξεων, όπου τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης μεταμορφώνουν τον τρόπο που επικοινωνούμε, εργαζόμαστε και σχετιζόμαστε.
Παρά τα εντυπωσιακά τους επιτεύγματα, η ψυχολόγος Heather Lench, Ph.D., προειδοποιεί στο άρθρο της «Why Your Chatbot Should Not Be Your Bestie» για τους σοβαρούς κινδύνους που εγκυμονεί αυτή η τεχνολογία για την ανθρώπινη συναισθηματική ανάπτυξη και τις κοινωνικές μας σχέσεις.
Οι εκφράσεις των συναισθημάτων ως οδηγός συμπεριφοράς
Από τη βρεφική ηλικία, οι άνθρωποι μαθαίνουμε να ερμηνεύουμε τα συναισθήματα των άλλων για να καθοδηγηθούμε.
Στο κλασικό πείραμα του «οπτικού γκρεμού», τα βρέφη αποφάσιζαν αν θα προχωρήσουν ή όχι κοιτάζοντας το πρόσωπο της μητέρας τους.
Όταν εκείνη χαμογελούσε, ένιωθαν ασφάλεια, όταν έδειχνε φόβο, σταματούσαν.
Αυτό το φαινόμενο, γνωστό ως «κοινωνική αναφορά», συνεχίζεται σε όλη μας τη ζωή.
Οι συναισθηματικές εκφράσεις των άλλων μάς βοηθούν να καταλάβουμε τι είναι σημαντικό, πώς να αντιδράσουμε και σε ποιον να δείξουμε εμπιστοσύνη.
Ο θυμός, η χαρά, η αποστροφή ή η περιφρόνηση λειτουργούν σαν «σήματα» που ρυθμίζουν τη συμπεριφορά μας και στηρίζουν τη συνοχή των κοινωνικών μας σχέσεων.
Σήμερα όμως, τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να δημιουργούν ή να αλλοιώνουν πειστικά τις εκφράσεις των συναισθημάτων.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι άνθρωποι να μην είναι πλέον βέβαιοι αν αυτό που βλέπουν ή ακούν είναι αληθινό.
# 1. Το επικίνδυνο εικονικό περιβάλλον απόλυτης αποδοχής
Όπως παρατηρεί η Lench, τα chatbots και τα ψηφιακά avatars μπορούν να εκφράζουν συναισθήματα με εξαιρετικό ρεαλισμό, δημιουργώντας έτσι ένα εικονικό περιβάλλον απόλυτης αποδοχής.
Οι χρήστες συνήθως προτιμούν να αλληλοεπιδρούν με «θετικά» bots – αυτά που δείχνουν κατανόηση, ενθάρρυνση και συνεχή επιβεβαίωση.
Με τον καιρό, όμως, αυτή η συνεχής έκθεση σε τεχνητά θετικά συναισθήματα οδηγεί σε μια μορφή «συναισθηματικής απομόνωσης».
Οι άνθρωποι ενδέχεται να δυσκολεύονται να αντέξουν ακόμη και την πιο ήπια αρνητική αντίδραση από πραγματικούς ανθρώπους, έναν θυμό, μια απογοήτευση ή μια απλή ουδετερότητα.
Γι’ αυτό και η Lench προειδοποιεί ότι αυτή η έλλειψη γνήσιας ανατροφοδότησης είναι επικίνδυνη.
Διότι οι συναισθηματικές αντιδράσεις των άλλων μάς βοηθούν να αναγνωρίζουμε τα όριά μας, να βελτιώνουμε τη συμπεριφορά μας και να κατανοούμε τι θεωρείται κοινωνικά ή ηθικά αποδεκτό.
Αν οι άνθρωποι αρχίσουν να αλληλοεπιδρούν κυρίως με «ευγενικά» chatbots που ποτέ δεν διαφωνούν ή δεν αποδοκιμάζουν, θα χάσουν ένα θεμελιώδες εργαλείο προσωπικής και κοινωνικής εξέλιξης.
# 2. Η νέα εποχή της συναισθηματικής εξαπάτησης
Ακολούθως, η δεύτερη μεγάλη ανησυχία αφορά τη δυνατότητα εξαπάτησης μέσω ψεύτικων συναισθημάτων.
Η ικανότητα να εκφράζουμε και να αποκρυπτογραφούμε συναισθήματα εξελίχθηκε ως ένας μηχανισμός αλήθειας.
Ωστόσο, οι λεγόμενες μικροεκφράσεις -αυτές οι ανεπαίσθητες στιγμές όπου αποκαλύπτεται το αληθινό μας συναίσθημα- αποτελούν φυσικό «αντίβαρο» στην ψευδή συμπεριφορά.
Όμως η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί πλέον να δημιουργεί απόλυτα πειστικές ψεύτικες εκφράσεις, ακόμη και μικροεκφράσεις.
Έτσι, ο θεατής δεν μπορεί να ξεχωρίσει αν αυτό που βλέπει είναι αυθεντικό ή τεχνητά παραγόμενο.
Οι συνέπειες είναι ανησυχητικές: από την εξαπάτηση στις προσωπικές σχέσεις μέχρι την πολιτική ή εμπορική χειραγώγηση, οι άνθρωποι μπορεί να χάσουν την ικανότητα να διακρίνουν το αληθινό από το ψεύτικο.
Όπως γράφει η Lench, «όταν οι εκφράσεις γίνουν αρκετά ρεαλιστικές, δεν θα έχουμε πια καμία δυνατότητα να αναγνωρίζουμε την εξαπάτηση ή τη γνήσια πρόθεση του άλλου».
Αυτό σημαίνει πως μπορεί να πιστέψουμε οτιδήποτε ή να συμπεριφερθούμε χωρίς συνέπειες, αφού δεν θα λαμβάνουμε πια αληθινό συναισθηματικό καθρέφτισμα.
# Ένα κάλεσμα για συναισθηματική επίγνωση
Η Heather Lench δεν υποστηρίζει ότι πρέπει να απορρίψουμε την τεχνητή νοημοσύνη. Αντίθετα, μας καλεί να την προσεγγίσουμε με επίγνωση και υπευθυνότητα.
Ναι μεν, οι συναισθηματικές σχέσεις με chatbots μπορεί να φαίνονται αθώες ή και παρηγορητικές, όμως δεν αντικαθιστούν την πολυπλοκότητα, τη σύγκρουση και τη βαθιά αυθεντικότητα των ανθρώπινων σχέσεων.
Η πραγματική συναισθηματική ανάπτυξη προϋποθέτει ανθρώπινη αλληλεπίδραση, με όλα τα θετικά και τα αρνητικά της.
Εν κατακλείδι, η τεχνολογία μπορεί να μας βοηθήσει να επικοινωνούμε καλύτερα, αλλά δεν πρέπει να γίνει ο αντικαταστάτης της ανθρώπινης επαφής.
Ίσως σας ενδιαφέρουν κι αυτά:
Οι 10 σημαντικότερες επαγγελματικές δεξιότητες του μέλλοντος δεν είναι αυτές που πιστεύουμε
«Βάλτε τους μαθητές πρώτα»: Η Unesco ζητά παγκόσμια απαγόρευση των smartphone στα σχολεία
Comments are closed.