Ποια η σημασία της τύχης στην αρχαία Ελλάδα;

Πολλοί συχνά κάνουμε αναφορά στην τύχη. Τις περισσότερες φορές τα βάζουμε μαζί της, ενώ σπανιότερα αισθανόμαστε ευγνωμοσύνη για τα δώρα της.

Βέβαια, πολλοί είναι εκείνοι που ισχυρίζονται πως η τύχη είναι αποκύημα της ανθρώπινης φαντασίας, ένας τρόπος για να κυριαρχήσουμε στο άδηλο, το άγνωστο.

Ποιες, όμως, οι σημασίες της στον αρχαίο ελληνικό κόσμο;

Αρχικά, ως τύχη θεωρούνταν κάθε αγαθό το οποίο αποκτά ο άνθρωπος (τυγχάνει) μέσω της εύνοιας των θεών (Σοφ.· θείᾳ τύχῃ). Ήταν, επίσης, η κατάσταση, η περίσταση, η αβέβαια έκβαση.

Η δοτική (τύχῃ) είχε επιρρηματική λειτουργία και σήμαινε “κατά σύμπτωση”.

Παράλληλα,  η φράση “ἀγαθὴ τύχη” σήμαινε “με το καλό” και είναι αντίστοιχη της γνωστής φράσης “καλή επιτυχία”, ενώ στην αρχή συνθηκών ή αλλων δημόσιων εγγράφων έχει τη σημασία: “στο όνομα του Θεού”.

Τέλος, η φρ, «ἀναγκαία τύχη» δήλωνε την ανάγκη (Σοφ.), ενώ η «δούλειος τύχη» ήταν η δουλεία (Πίνδ.).

μηδενὶ συμφορὰν ὀνειδίσῃς, κοινὴ γὰρ ἡ τύχη καὶ τὸ μέλλον ἀόρατον

(=να μην κοροϊδέψεις κανένα για τη συμφορά του, γιατί η τύχη των ανθρώπων είναι κοινή και το μέλλον άγνωστο)

Η συγκεκριμένη ρήση προέρχεται από έργο του Ισοκράτη, “Πρὸς Δημόνικον“, το οποίο περιλαμβάνει διάφορες πρακτικές διδαχές του συγγραφέα προς κάποιον Δημόνικο, ώστε να μπορέσει να ζήσει ηθικά και ενάρετα.

Η εν λόγω παραίνεση μάς θυμίζει πόσο σημαντικό είναι να απαλλαχθούμε από την αλαζονεία της υπεροχής, καθώς ο άνθρωπος παραμένει τρωτός αναφορικά με το μέλλον.

Η προσωποποίηση της τύχης

Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν δώσει θεϊκή υπόσταση στην τύχη, η οποία  αναφέρεται ως θυγατέρα του Ωκεανού ή του Νηρέως ή του Ελευθερίου Διός (ή του Προμηθέως ή του Ευβουλέως).

Ήταν η θεά της καλοτυχίας, της τύχης, της πρόνοιας και της μοίρας. Αργότερα, θεωρήθηκε πως μεσολαβεί μεταξύ θεών και ανθρώπων, ως αγαθός ενδιάμεσος δαίμων.

Άλλοτε, απεικονιζόταν να κρατά ένα πηδάλιο, ως  θεότητα που καθοδηγούσε και διηύθυνε τις υποθέσεις του κόσμου, και άλλοτε  με μια σφαίρα, η οποία αντιπροσώπευε την αστάθεια της τύχης, η οποία  κυλά προς οποιαδήποτε κατεύθυνση.

Είχε ακόμη ως σύμβολο το κέρας της Αμάλθειας και τον μικρό Πλούτο, που συνδέονταν με την αφθονία από τα δώρα της τύχης.

Η Νέμεσις (Δίκαιη Διανομή) θεωρούνταν ως το αντίπαλον δέος της Τύχης, αυτή που έβαζε φραγμό στις υπερβολικές χάρες που έδινε η Τύχη.

imethexis.gr

Μπορεί να σας ενδιαφέρουν: Πώς βγήκε η φράση: “μηδένα πρὸ τοῦ τέλους μακάριζε”

Τι “ταπεινώνει” τη δημιουργική μας έκφραση;

Τα δάκρυα είναι λέξεις, τα δάκρυα είναι γλώσσα