Στο πλαίσιο της εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ινδία λαμβάνει χώρα μια συνάντηση αναπάντεχη. Οι Έλληνες ανακαλύπτουν την πνευματική παράδοση των Βραχμάνων και τον ανατρεπτικό τρόπο σκέψης τους.
Ο Αλέξανδρος, σύμφωνα με τον Πλούταρχο έστειλε τον Ονησίκριτο, ο οποίος ήταν φιλόσοφος της σχολής του Διογένη του Κυνικού, να συναντήσει τους Βραχμάνους ή Γυμνοσοφιστές που ζούσαν απομονωμένοι, για να τους παρακαλέσει να έρθουν σε αυτόν.
Η συνάντηση με τον Καλανό
Τα όσα εκτυλίχθηκαν ανάμεσά τους διασώζει με περισσότερες λεπτομέρειες ο Στράβων στο έργο του Γεωγραφικά.
Συγκεκριμένα, αναφέρει ότι οι Γυμνοσοφιστές, κατά την επίσκεψη του Ονησίκριτου, κάθονταν ατάραχοι σε διάφορες στάσεις, βυθισμένοι στην απόλυτη απάθεια. Εκείνος, βέβαια, κατάφερε να έρθει σε επικοινωνία με ένα Γυμνοσοφιστή, τον Καλανό, ο οποίος στεκόταν ξαπλωμένος στους βράχους.
Ο Ονησίκριτος τον πλησίασε και του αποκάλυψε το σκοπό της επίσκεψής του, που δεν ήταν άλλος από το να γίνει κάτοχος της σοφίας του, ώστε να τη μεταφέρει στο βασιλιά Αλέξανδρο. Ο Καλανός, όμως, μόλις τον είδε, άρχισε να γελά λόγω της ενδυμασίας του -το μανδύα, το καπέλο και τα υποδήματά του.
Η φροντισμένη παρουσία του πρώτου αντιδιαστέλλεται προς τη γύμνια του δεύτερου. Με τη στάση του, όμως, ο Καλανός δεν αμφισβητεί απλώς -και ίσως κατά κάποιο τρόπο περιφρονεί- τις ενδυματολογικές επιλογές του Ονησίκριτου, αλλά και όλες τις αξίες που αυτές πρεσβεύουν, δηλαδή την απληστία και την αλαζονεία, οι οποίες είναι ολωσδιόλου αντίθετες από αυτές που διέπουν τη δική του ζωή, δηλαδή την ολιγάρκεια, την ηρεμία και την απόσυρση.
Ο Καλανός, στην προσπάθειά του να δείξει στο συνομιλητή του τον τρόπο με τον οποίο σκέφτεται, του αφηγείται μια ιστορία σχετικά με το παρελθόν και το παρόν του ανθρώπινου είδους. Συγκεκριμένα, του αναφέρει ότι μια προγενέστερη κατάσταση αφθονίας διαδέχτηκε η καταστροφή των ανθρώπων λόγω της αλαζονείας τους και της υπέρβασης του μέτρου.
Η επανεμφάνιση των αρετών και του αυτοελέγχου έφεραν εκ νέου την αφθονία και την ευλογία στο βίο των ανθρώπων. Ωστόσο, επειδή ο άνθρωπος συνεχίζει να φέρεται αλαζονικά και άπληστα είναι και πάλι αντιμέτωπος με το ενδεχόμενο μιας ολοκληρωτικής καταστροφής. Στο τέλος του ζητά, ως προαπαιτούμενο για να ακούσει τις διδασκαλίες του, να βγάλει τα ρούχα του και να καθίσει στις πέτρες που βρίσκεται και ίδιος (15.1.64).
Αξίζει σε αυτό το σημείο να αναφερθεί ότι σύμφωνα με τον Πλούταρχο (1932) και το Στράβωνα (1994), ο Καλανός, παρά την επιθετική του στάση, ακολούθησε εν τέλει τον Αλέξανδρο μέχρι και την Περσία, όπου και πέθανε καιόμενος στην πυρά.
Η παρέμβαση του Μανδάνη
Ο Μανδάνης, ο οποίος ήταν ο μεγαλύτερος σε ηλικία και ο σοφότερος από τους Γυμνσοφιστές (15.1.64-15.1.65) υιοθετεί μια διαφορετική στάση. Συγκεκριμένα, κατηγορεί τον Καλανό για έπαρση και προσπαθεί να γεφυρώσει το χάσμα με τον Ονησίκριτο.
Επαινεί τον Αλέξανδρο, γιατί κατά γνώμη του αποτελεί μια μοναδική περίπτωση ανθρώπου, ο οποίος παρά το γεγονός ότι έχει ηγετική θέση και ασκεί εξουσία, εκφράζει γνήσιο ενδιαφέρον για τη φιλοσοφία («μόνον γὰρ ἴδοι αὐτὸν ἐν ὅπλοις φιλοσοφοῦντα»).
Επίσης, αφού του τονίσει ότι η καλύτερη διδασκαλία είναι αυτή που απαλλάσσει την ψυχή από την ευχαρίστηση και τη λύπη, ο Μανδάνης επιχειρεί ένα άνοιγμα προς τον πολιτισμό που εκπροσωπεί ο Ονησίκριτος, καθώς τον ρωτά εάν υπάρχουν ανάλογες διδασκαλίες στους Έλληνες.
Τότε ο Ονησίκριτος κάνει μνεία στον Πυθαγόρα, το Σωκράτη και το Διογένη, τονίζοντας μάλιστα ότι ο ίδιος υπήρξε μαθητής του τελευταίου. Ο Μανδάνης αναγνωρίζει τη φρόνηση των Ελλήνων, αλλά επισημαίνει ως αδυναμία τους ότι προτιμούν τη συνήθεια από τη φύση («ἕν δ’ ἁμαρτάνειν⸱ νόμον πρὸ τῆς φύσεως τιθεμένους⸱») και γι’ αυτό ντρέπονται να κυκλοφορούν γυμνοί και να ζουν με λιτότητα.
Οι Γυμνοσοφιστές έχουν επιλέξει έναν τρόπο ζωής εναρμονισμένο με τη φύση σε αντίθεση με τους Έλληνες, οι οποίοι έχουν ενστερνιστεί έναν τρόπο ζωής απομακρυσμένο από τις αρχές του φυσικού κόσμου. Προς επίρρωση της θέσης του ότι η ολιγάρκεια είναι σημαντικό αγαθό, παραθέτει μία έκφραση με παροιμιακό χαρακτήρα. Συγκεκριμένα, λέει ότι το καλύτερο σπίτι είναι αυτό που χρειάζεται τις λιγότερες επισκευές («καὶ γὰρ οἰκίαν ἀρίστην εἶναι, ἥτις ἄν ἐπισκευῆς ἐλαχίστης δέηται⸱»).
Ανδριάνα Γ. Ρ.
Μπορεί να σας ενδιαφέρουν: Διαλογισμός: ένα ισχυρό εργαλείο που μπορεί να αλλάξει τον εγκέφαλό μας και να μας χαρίσει ευημερία
Μινιμαλισμός: η φιλοσοφία της απλότητας
Φροντίζοντας για την πνευματική μας “υγιεινή”
Comments are closed.